Zo gaat het eigenlijk altijd, vertelde Malcolm Gladwell. Na afronding van zijn boeken begrijpt hij steeds beter waarover hij heeft geschreven. Op het omslag van Outliers, in het Nederlands vertaald als Uitblinkers, staat ‘The story of success’. Maar de Nederlandse ondertitel zal hem wellicht beter bevallen: ‘Waarom sommige mensen succes hebben en andere niet’.
Gladwell begon zijn voordracht in de volgepakte Lutherse Kerk in Amsterdam met een verhaal over de achterbuurten van East-Memphis, van waaruit het voor de armen bijna onmogelijk is te ontsnappen. Zelfs de droom om het ooit te maken als professioneel ‘football player’ ligt buiten het bereik voor het overgrote merendeel van de jonge - zwarte - mannen, want om het tot de major league te schoppen, moeten zij eerst door het opleidingstraject van de colleges heen. En ook die liggen buiten bereik: kansen op een toekomst hebben ze eigenlijk niet, door een totaal gebrek aan scholing, goede voorbeelden en discipline. Dat is tragisch voor deze jonge mannen, maar ook bijzonder inefficiënt, betoogde Gladwell, want het betekent dat veel talent ongebruikt blijft.
Het verhaal over de achterbuurten in East-Memphis was maar een van de voorbeelden die Gladwell tijdens zijn uitverkochte lezing in Amsterdam presenteerde. Voor het merendeel putte hij uit zijn eind november verschenen boek, maar hij kwam ook met enkele nieuwe verhalen die zijn betoog ondersteunden. Sinds het boek enkele maanden geleden verscheen, treedt Gladwell met grote regelmaat op, zowel in de Verenigde Staten en Canada als in Europa. Door steeds maar weer opnieuw over zijn ideeën te praten, heeft hij ontdekt dat Outliers niet zozeer over succes gaat, maar meer nog over de beperkingen die succes in de weg staan. Deze beperkingen zorgen ervoor dat - wat hij omschrijft als - de kapitalisatie van het talent lang niet optimaal is.
Gladwell gebruikte de lezing om enkele van die beperkingen nog eens voor het voetlicht te halen: armoede, domheid en mentaliteit. Gladwell wil aantonen dat mensen, meer dan wij vaak geloven en zeker meer dan men in de Verenigde Staten wil geloven, afhankelijk zijn van hun omgeving. Ook succesvolle mensen hebben veel te danken aan de mogelijkheden die zij hebben gekregen, en zelfs aan het geluk. Als Bill Gates niet de mogelijkheid had gekregen dag en nacht te programmeren in een nabijgelegen school, was hij nooit uitgegroeid tot het fenomeen dat hij nu is, is de overtuiging van Gladwell.
Zijn visie is optimistisch, omdat hij gelooft in het scheppen van kansen voor iedereen. Het is ook een sociaaldemocratische visie, omdat hij gelooft in de maakbaarheid van de samenleving. Dat gaf Joris Luyendijk, inleider en interviewer, de gelegenheid hem als een van de onzen te verwelkomen ‘aan onze kant’, waarop Gladwell snedig repliceerde dat hij weliswaar in New York woont, maar dat hij toch echt een Canadees is.
Gladwell is zelf verbaasd dat hij weer op de huid van de tijd zit. Door de financieel-economische crisis en door de verkiezing van Barack Obama tot president staan in de Verenigde Staten de luiken wagenwijd open en zijn veel mensen bereid nieuwe ideeën te overwegen. Zijn afrekening met de geest van ‘The American Dream’ wordt daarom welwillend benaderd. ‘Dit boek was in 2005 lang zo’n succes niet geweest’, zei Gladwell. ‘Maar op dit moment staat iedereen, zeker in de Verenigde Staten, open voor discussie. Obama zou op dit moment de banken kunnen nationaliseren. Dat was een paar jaar geleden nog onmogelijk geweest. Het ondenkbare is denkbaar geworden.’
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
