De idee achter Betere Dokteren is dat als je data van medische behandelingen goed analyseert, je - samen met de patiënt - andere keuzes maakt als dokter. De kennis en ervaring van de arts krijgt er een extra dimensie bij: data helpt bij het maken van keuzes bij behandelingen?
Van 22 aandoeningen houden we in Nederland vanuit DICA (Dutch Institute for Clinical Auditing – red.) sinds tien jaar de uitkomsten van medische ingrepen bij. Dat levert verrassende resultaten op. Van een bepaalde endeldarm operatie dachten we dat-ie heel simpel was. Dat iedere chirurg dat moest kunnen. Verrassend genoeg bleek uit data-analyse dat juist bij deze ingreep veel complicaties voorkwamen. Niet iedere chirurg kon deze operatie doen maar moest juist gedaan worden door gespecialiseerde chirurgen. Daarna daalden de complicaties significant. We waren als dokters altijd gewend keuzes te maken op basis van ervaring en expertise. Data-analyse laat zien dat dat lang niet altijd de juiste weg is. Er is dankzij data een extra beslissingsdimensie bijgekomen. Uitkomsten van data-analyse van behandelingen geeft ons artsen inzicht in wat de beste uitkomsten van een ingreep zijn. Data-analyse kan bijvoorbeeld laten zien hoeveel effect dure medicijnen echt hebben. Door goede analyse van gegevens kun je behandelingen verbeteren en kosten besparen. We hebben uitgerekend dat we tussen de 10 en 20 procent zorgkosten kunnen besparen door resultaten van behandelingen bij te houden. De zorgkosten in Nederland bedragen 90 miljard. Dan heb je het over een besparing van 10 tot 20 miljard euro. Radiologie voor behandeling van endeldarmkanker bleek uit data-analyse bijvoorbeeld niet altijd zinvol. Dan kun je op basis van kennis als dokter wel denken dat het moet, maar het heeft kennelijk geen zin. In Nederland betekent dat al dat 800 patiënten geen bestraling meer hoeven te krijgen.
Porter stelde in 2006 al: value based healthcare is gericht op het maximaliseren van de waarde van zorg voor de patiënt en het reduceren van zorgkosten. Is dit een schatplichtig boek aan Porters ideeën?
Jaren hebben we als dokters als ‘experts’ gewerkt. Ik ook. Data-analyse heeft dat deels veranderd. Een lieve dokter zijn is tegenwoordig minstens zo belangrijk als een goede dokter. Zorg verlenen draait om toegevoegde waarde bieden aan de patiënt. En elke patiënt is anders. We hebben nu op basis van data voor elke aandoening waarvoor wij registreren een dashboard in gericht waarmee we in de spreekkamer het gesprek met de patiënt aan kunnen gaan. ‘Bij deze ingreep levert dat dit aan resultaten.’ Of: ‘Deze ingreep heeft die en die consequenties.’ Dit maakt shared decision making mogelijk. Dat is een culture change: de dokter die niet direct antwoord geeft op welke behandeling het beste is voor een patiënt, maar een dokter die vraagt: wat wilt u? Op basis daarvan ga je een gesprek met een patiënt aan. Maar Porter heeft ook gelijk met het reduceren van zorgkosten. De kosten voor zorg ontploffen. Heb je goede managementinfo, data, kun je andere, vaak betere en dus ook goedkopere oplossingen bedenken. Je kunt als arts de kwaliteit van de behandelingen in jouw ziekenhuis dankzij data-analyse bijvoorbeeld vergelijken met resultaten van artsen in andere ziekenhuizen. Geweldig spannend natuurlijk voor een arts, maar daardoor motiveren we elkaar wel om betere zorg te verlenen. Dat is geen naming and shaming, het is elkaar uitdagen het beter te doen. Met data-analyse als basis. Daar ga je beter van dokteren.
Kritiek is dat al die registratie van uitkomsten de dokter veel extra tijd kost. En er is al zo veel veel administratieve last. Bovendien zijn patiëntgegevens privacy gevoelig.
De registratielast zit ‘m vaak in het invullen van de patiëntendossiers, niet eens zozeer in het registreren van data waar wij bij DICA analyses mee maken. Bovendien is het registeren van uitkomsten van behandelingen waardevolle tijd. In the end levert het geld op. Maar we zien het bezwaar en werken aan een soort Lego-stenen, Zorg Informatie Bouwstenen, waarbij registraties ook modulair worden opgebouwd, waardoor aanlevering in de systemen voor data-analyse steeds meer geautomatiseerd kan worden. Wat privacy betreft: natuurlijk is dat belangrijk. Maar in Nederland houden we hier ons wel heel erg strikt aan Het staat het terugdringen van de registratielast vaak in de weg. Van Europa mogen individuele landen een uitzondering maken voor kwaliteitsregistraties, alleen hier niet. Het is koudwatervrees. We vergeten de voordelen: goedkopere en betere zorg. Er is nog een wereld te winnen in de zorg. Data-analyse is daarbij een geweldig (management)instrument. Denk ook aan zeldzame ziekten. Als dokter heb je soms zelden kennis over zo’n ziekte of ingreep. Door internationaal data te delen kun je kwaliteit over veel grotere groepen analyseren, kun je natuurlijk veel beter kennis delen en zo tot een gefundeerde beslissing voor een ingreep komen. Anders dan alleen afgaan op de eigen expertise.
Helpt data-analyse ons ook in antwoorden op corona?
Je zult zien dat data medisch onderzoek gaat veranderen. Waar vroeger verbeteringen in de zorg werden gedaan door onderzoek met geselecteerde patiëntengroepen, zal dat in de toekomst veel meer gebeuren aan de hand van ‘real life data’. Door data-analyse kun je veel sneller effecten van een ingreep of medicijn zien. Nu duurt onderzoek vaak jaren. Data kon in coronatijd bijvoorbeeld helpen bij wat er op de IC’s is gebeurd. Dat is betrouwbaarder, representatiever en actueler. We hebben nu behoefte aan snelle, betrouwbare en actuele gegevens om snel van corona af te zijn. Data kan ons bijvoorbeeld vertellen wat de gevolgen zijn van zorg die –als gevolg- van corona is uitgesteld. Dankzij data-analyse kun je veel sneller de markt op.
