strong>Het hoofdthema van Een leraar van klasse is het doorgroeien in het beroep van docent. Het boek is gericht op het Voortgezet Onderwijs en gaat uit van de visie dat de verantwoordelijkheid steeds meer gelegd moet worden bij de leerlingen. Een zeer aangenaam boek om te lezen vanwege de heldere schrijfstijl, de praktische insteek en tegelijk de wetenschappelijke verantwoording voor de gemaakte keuzes.
Een leraar van klasse van Bram Lagerwerf en Fred Korthagen kent vier delen, te weten: deel I Didaktiek, deel II Orde houden, deel III Je relatie met de leerlingen en deel IV Doorgroeien in het beroep van docent.
Elk deel kent zijn eigen kaders, praktijkvoorbeeld, samenvatting en verantwoording naar de praktijk. De vier delen kunnen in willekeurige volgorde gelezen worden maar zijn wel consistent in hun visie. Zo benadrukken de auteurs m.b.t. de didactiek het belang van fasen in de begeleiding: voortgang, aansluiten en afspreken. Wat hieraan sterk is, vind ik de koppeling met de visie, namelijk het bevorderen van de zelfstandigheid van de leerling. De docent is tijdens de voortgang niet zozeer geïnteresseerd in het goede antwoord maar vooral in de wijze waarop de leerling zijn werk heeft aangepakt. Proces en inhoud worden zo logischerwijs bij elkaar gebracht. Toch zal dit voor veel docenten een behoorlijke overgang kunnen zijn. Zeker bij die docenten die al wat langer meegaan en opgegroeid zijn in een periode waarin een goede docent een docent was ‘die goed kon uitleggen’.
Is de docent in staat om didactisch aan te sluiten bij de leerling? Een belangrijke vraag waar de auteurs een hoofdstuk aan wijden. Weliswaar staat dit hoofdstuk in het deel van de didactiek maar tegelijkertijd vereist de beantwoording van de vraag ook de nodige pedagogische kwaliteiten (dus deel III). Is de docent in staat om op het denkniveau van de leerling en diens ervaringswereld aan te sluiten? Wie dit hoofdstuk zo doorleest, valt op dat de rol van de docent volledig verandert. Hij is niet langer de deskundige, de allesweter die op alle vragen antwoord heeft, maar de begeleider die oog heeft voor het proces en ‘eigenaarschap’ bij zijn leerlingen voor het leerproces probeert te vergroten.
Dit boek gaat over een visie en die consequent proberen door te voeren. Dat vereist dat de docent de leerling als een volwaardige gesprekspartner ziet waarmee hij afspraken maakt. Het vraagt van de docent een relatie aan te gaan met zijn leerling op basis van gelijkwaardigheid. De docent is er voor de leerling en niet andersom. Reflectie is een belangrijk onderwerp. Nu is dat op veel scholen een belangrijk onderwerp maar vaak opgelegd en van bovenaf ‘ingegoten als een opgelegd pandoer’. Dat werkt niet en daarom is het onderwerp ‘reflectie’ m.i. een onderwerp waar de school en haar docenten de nodige behoedzaamheid moeten bij betrachten. Waarom? Omdat het de basis is waarop de leerling inzicht kan verkrijgen in zijn eigen leerproces en zijn zelfstandigheid kan vergroten. Wanneer docenten goed kunnen doorvragen, kunnen zij hun leerlingen helpen diens persoonlijke kwaliteiten te helpen ontdekken.
Het tweede deel over ‘orde houden’ bevat de nodige interessante vragen aan docenten. Een daarvan is: veroorzaak je de onrust niet zelf? Een pijnlijke, misschien wel ongemakkelijke, maar wel rake vraag. Iedereen herkent de situatie dat een docent vele malen dreigt, maar geen enkele keer zijn dreiging omzet in acties. Orde houden heeft doorgaans veel te maken met de docent, die zal af moeten van opmerkingen als: ‘Met deze klas is geen land te bezeilen’. We zijn dan terug in de tijd en wel bij Bint van Bordewijk en de harde autoritaire stijl van de directeur. Met een ‘Leraar van klasse’ kan elke school een heldere visie ontwikkelen en op alle vier de besproken terreinen concreet beleid opstellen. Tot slot ben ik verheugd vast te stellen dat de auteurs in het laatste deel over ‘doorgroeien in het beroep van docent’, aandacht besteden aan teamwork. Een school is niet langer een verzameling individuen waarbij elke docent goed les geeft in zijn eigen klas, maar een team dat elke dag leert van en met elkaar. Een belangrijke mindset die de auteurs helder onder de aandacht weten te brengen.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.