Lean wordt vaak verkeerd begrepen en uitgelegd. Mensen denken dat lean alleen over het efficiënter maken van processen gaat en over verspillingen elimineren. Of dat je er niet flexibel van wordt. Men zoekt snel naar resultaten op de korte termijn, maar daarmee missen ze het echte potentieel. Lean gaat namelijk vooral over meer en beter, zodat mensen weer plezier krijgen in hun werk.
Wanneer ik mensen hoor over ‘implementeren van lean’, dan gaan mijn haren recht overeind staan. Implementeren suggereert namelijk een soort chirurgische ingreep, die dus wordt uitgevoerd door iemand anders. Het is geen software die je kunt installeren!
Lerend transformeren
Daarom gebruik ik bewust het woord transformeren, in de zin van ‘van gedaante veranderen’, omdat veranderen iets is wat geleidelijk vanuit jezelf komt. Het vereist verandering in onze grondhouding en zienswijze. Het transformeren zelf gebeurt op een experimenterende en lerende wijze, als een ontdekkingsreis.
En daar zit de ware kracht van lean: dat het in de ultieme vorm een lerende keten van organisaties is, die snel kunnen bijsturen. Dit komt door het kort-cyclisch leren, dat zorgt voor directe feedback. We moeten daarom terug naar de basis van lean.
Terug naar de basis
Dit heeft mij er enkele jaren geleden toe gezet om een Nederlandstalig boek te schrijven waarin ik terugga naar de oorsprong van lean. Daar bedoel ik niet alleen Toyota mee, maar tevens inspiratiebronnen als Henry Ford en Edwards Deming. Het resultaat was mijn eerste boek Lean vertaald naar projecten – samen leren bouwen aan innovatievermogen. De ondertitel geeft al aan dat je met lean samen meer kunt behalen dan de efficiency die velen aanspreekt.
Dit boek bleek een succes. Ik besefte echter ook dat het niet voor iedereen even relevant was om zo diep te gaan (407 pagina’s, met vertaalslag naar projectomgeving). Voor velen is een kennismaking met de basis van lean in eerste instantie voldoende. Met Lean Basis – fundament voor groei kom ik tegemoet aan die doelgroep (176 pagina’s). In dit boek geef ik een zo volledig mogelijk overzicht van de onversneden lean-filosofie. Daarmee zie je, dat wat tegenwoordig lean genoemd wordt een samenhang is van vele best-practices.
Holistische benadering
Voor het beschrijven van de basis van lean gebruik ik een beproefde kapstok: het lean-huis. Waarom een huis? Omdat een huis een gestructureerd systeem is. Elk element in het huis is op zichzelf cruciaal, maar belangrijker is de manier waarop de elementen elkaar versterken. Het gaat dus om een holistische benadering. Het lean-huis bestaat uit vijf hoofdelementen:
1. De ondergrond: purpose
2. Het dak: waarde
3. Het fundament: waardestroom
4. De pijlers: kwaliteit en tijdigheid
5. De kern: gedrag
De samenhang is als volgt: iets bouwen vereist een degelijke ondergrond; de onderliggende waarden bieden houvast aan de langetermijnmissie, ook wel purpose genoemd (1). En bouwen doet men over het algemeen met een doel, voor een spreekwoordelijk dak boven ons hoofd, dat gaat over waarde voor de klant en in bredere zin over algehele tevredenheid (2). Hiervoor leggen we eerst een stabiliserend fundament, dat zorgt dat die waarde zichtbaar wordt en gelijkmatig kan stromen (waardestroom, 3). De muren – in deze metafoor pijlers genoemd – dragen het dak, en gaan over het zorgen voor ingebouwde kwaliteit en tijdigheid om deze stroom verder te optimaliseren (4). Maar wat is een huis zonder bewoners? Zij vormen de kern. Ze houden het huis levendig met gedrag volgens de lean-principes (5). Samen vormen deze vijf hoofdelementen een samenhangend lean-systeem.
Een manier van reizen
Dankzij het lerend vermogen is dit lean-systeem een fundament voor groei. Lean is namelijk geen bestemming, het gaat om de manier van reizen. Zodat we sneller, beter én goedkoper producten en diensten kunnen leveren. En bovendien werken leuker wordt!
Rudy Gort is auteur, adviseur en een veelgevraagd spreker. Hij is gastdocent aan diverse hogescholen en universiteiten, en voorzitter van Lean Construction NL. Gort is de auteur van Lean vertaald naar projecten en Lean Basis.
