Het zijn onzekere tijden, en de angst voor weer een crisis of een onverwachte tegenvaller lijkt steeds groter te worden. Als ondernemer of bestuurder is de verleiding groot om je toevlucht te zoeken in een waterdicht risicomanagementsysteem. No Risk No Fun is het andere boek over risicomanagement. Een boek waarin de focus ligt op houding en gedrag en niet zozeer op managementtheorieën of stappenplannen. Een boek dat ons bewust maakt hoe onze risk appetite of risicohouding ons leven beïnvloedt en laat zien hoe ieders gezond verstand vergroot kan worden. Daarmee kan een organisatie bewust zijn risk appetite vergroten. Dat klinkt paradoxaal, maar aan de hand van vijf vragen laten ’t Hart en Pennings het tegendeel zien.
1. Hoe geef je de risk appetite van je organisatie handen en voeten?
De risk appetite van een organisatie staat niet op zichzelf maar is afgeleid van je strategie, je operationele taken en de dagdagelijkse bezigheden. Bepaal voor jezelf en voor je organisatie niet alleen wanneer iets een succes is, maar ook wanneer je gewoonweg tevreden bent. Als je je doelen bijstelt, krijg je meer oog voor de risico’s – zowel de dreigingen als de kansen. Door het benoemen van een streef- en breekpunt heb je de eerste stap gezet in het bepalen van je risk appetite. De risk appetite van de meeste organisatie bestaat uit gemiddeld vijf lagen. Aan de hand van praktijkvoorbeelden van Shell, ASML en The Voice laten we zien hoe zij hun risk appetite hebben bepaald.
2. Wanneer heb je voor het laatst een besluit genomen dat afweek van je professionele intuïtie, je onderbuikgevoel?
Het grootste risico ben je zelf! Ons bewustzijn is ongeveer vijf procent van de tijd werkzaam of aanwezig. De andere 95% wordt door ons brein verwerkt op basis van onze intuïtie óf genegeerd. Maar wanneer heeft je intuïtie het bij het rechte eind en wanneer slaat het de plank mis? Met het fictieve aanbod van een gratis full body scan zetten we je aan het denken over je risk appetite en de zogeheten breinbugs die gezond verstand vaak in de weg kunnen zitten. Door onze hekel aan verlies ervaren we bijvoorbeeld angstgevoelens meestal als onredelijk groot. We laten onder meer zien hoe je mentale lef kunt meten en tonen de beste inzichten van o.a. Daniel Kahneman.
3. Hoe kun je risicomanagement succesvol verankeren in je organisatie?
Bijna iedere organisatie wil meer een risicogestuurde organisatie worden. Risicomanagement is hierdoor een organisatiebrede aangelegenheid. En dat maakt van iedere medewerker een risicomanager. Ondersteuning kan daarbij geen kwaad. Een gemêleerde stuurgroep van risicomanagers kan de organisatie op het juiste spoor zetten, te beginnen met een snelle meting over de hard en soft controls. De beste risicomanager is een gerespecteerde dwarsdenker, een framemaker, iemand die de taal van zowel managers als professionals spreekt en mede zorgt voor een gezond debat. Maar waak er voor dat de risicomanager niet uitgroeit tot een embedded consigliere, machiavellistische carrièretijger of botte hofnar.
4. Hoe standvastig blijf je als je principes of kernwaarden tijdens onderhandelingen of samenwerkingsverbanden steeds meer onder druk worden gezet?
Besluiten nemen met gezond verstand is rekening houden met zowel je ‘ideologische drijfveren’ als praktische argumenten zoals betaalbaarheid en handhaafbaarheid. Erken dat geen enkele besluitvormer louter principieel handelt of alleen maar pragmatisch redeneert. Zet bijvoorbeeld nooit één kernwaarde op een voetstuk, zoals veiligheid. Zolang de discussie voornamelijk over die ene kernwaarde gaat, is het moeilijk om loopgraven te vermijden of buiten de kaders te denken.
5. Wanneer schiet je door in het cijfermatig onderbouwen van risico’s?
Besef dat je meer risico’s kunt kwantificeren dan je aanvankelijk denkt. Wees ook kwantitatief sceptisch, achter ieder rekenmodel zitten aannames. Als je bijvoorbeeld gebruikmaakt van geavanceerde rekenmodellen, vraag dan onder meer naar de laatste grondige herijking of vraag waar mogelijk een second opinion.
Hoe duidelijker de berekening, hoe meer draagvlak voor een gezamenlijke risk appetite en voor de verdeling van de risico’s en hun beheersingsmaatregelen. Erken dat er altijd ruis zal blijven bestaan over de berekening en de verdeling. Risico’s nemen is een fact of life: soms is het beter om risico’s bewust te accepteren. De angst om los te laten is vaak groter dan de risico’s die je dan loopt.
No Risk No Fun is niet alleen een praktisch handboek voor ondernemers en bestuurders, maar voor alle professionals die meebeslissen over de koers van hun organisatie.
Robert ’t Hart is docent Risicomanagement en directeur bij Naris, een specialist op het gebied van Governance, Risk & Compliance software. René Pennings is adviseur bij het Hoogheemraadschap van Rijnland. Ze zijn de auteurs van No Risk No Fun.
