Met de digitalisering is de vierde industriële revolutie van start gegaan. Alles verandert rondom ons: de manier waarop we communiceren, winkelen, muziek beluisteren, bankieren. Zelfrijdende, zelfs vliegende, wagens zijn niet langer een verre droom, robots helpen vandaag reeds in rusthuizen, Amazon leverde een jaar geleden zijn eerste pakje met een drone.
GEEN PRODUCTIVITEITSGROEI
De beloofde productiviteitsgroei blijft echter uit. Waarom? De grootste meerwaarde van de digitale technologieën vloeit naar de consument, die betere producten en diensten krijgt. Ons welzijn is aanzienlijk toegenomen. De producenten blijven echter op hun honger zitten. De talrijke gratis producten zorgen niet voor een stijging van het bbp en dus de productiviteit. Bedrijven brengen vandaag ook producten op de markt die gigantisch vernieuwend zijn. Maar op de golf van vernieuwingen van het productieproces en organisatie is het – in tegenstelling tot vorige industriële revoluties – nog wachten.
De geraamde opbrengsten van de nieuwe ecosystemen – online, de deeleconomie en het internet of things – zijn gigantisch. Besparingen, nieuwe producten en diensten en efficiëntieverbeteringen kunnen het bbp de komende 2 decennia met jaarlijks 0,6 à 1 procentpunt opkrikken, raamt industriegigant General Electric. Maar de nieuwe technologieën zoals big data, artificiële intelligentie en 3D-printing zijn complex. We zitten vandaag in de investeringsfase. De implementatiefase ligt enkele jaren voor ons. Ondertussen komt de concurrentie van overal. In een digitale wereld vervagen alle fysieke grenzen. Ondernemerschap was door de goedkope technologie ook nog nooit zo gemakkelijk. Een computer en een internetverbinding, en de wereld ligt aan je voeten.
INVESTEREN 4.0
Die snel veranderende omgeving wijzigt de regels voor beleggers. De levenscyclus van een onderneming is de voorbije decennia teruggevallen van 40 à 50 jaar naar minder dan 20 jaar. Bedrijven kenden vroeger hun concurrenten. Vandaag komen die van overal, en totaal onverwacht. De reis- en muziekindustrie werden reeds overhoop gehaald. De retail- en autosector liggen vandaag onder vuur, met onder meer Amazon.com die Wal-Mart het vuur aan de schenen legt. Morgen volgen de banken en tal van andere sectoren. Geen enkele ontsnapt eraan. Langzaam een activiteit opbouwen om vervolgens het marktaandeel zo goed als mogelijk te verdedigen, behoort tot het verleden. Stockpicking wordt aartsmoeilijk, spreiding van de investeringen belangrijker dan ooit. En … ‘buy and hold’ is out.
De democratisering van het ondernemerschap wil niet zeggen dat de ongelijkheid zal afnemen. Er zijn vele gegadigden, maar weinigen stoten door tot de top. In de digitale economie geldt het netwerkeffect: hoe meer mensen Facebook gebruiken of bestellen via Amazon.com, hoe aantrekkelijker die worden voor elke nieuwe gebruiker. De marktleider haalt een gigantisch marktaandeel binnen. De rest verdeelt de kruimels .De digitale wereld is een winnaarseconomie waar de supersterren en superbedrijven het gros van de inkomens binnenrijven.
TOENEMENDE ONGELIJKHEID
Dit riskeert een toename van de ongelijkheid. Wereldwijd zorgden globalisatie en automatisatie de voorbije 3 decennia voor eerlijkere verdeling van de welvaart. Honderden miljoen Chinezen werden uit de armoede gehaald. Maar dit ging gepaard met een uitholling van de Westerse middenklasse. Zij verloren hun goedbetaalde fabrieksbaan en moesten aan de slag in een minder lucratieve dienstenjobs. De frustratie neemt toe. Trump, Brexit en de opkomst van extreme partijen zijn daar enkele uitingen van.
Zelflerende robots bedreigen in de toekomst steeds meer jobs. Een conservatieve schatting van de OESO gaat uit van een volledige automatisering van 9 procent en een gedeeltelijke van nog eens een kwart van alle jobs tijdens de komende tiental jaar. In de overgangsfase naar een echte digitale economie leidt dit waarschijnlijk tot een stijging van de werkloosheidsgraad. Bedrijven en overheid moeten er alles aan doen om die stijging zo beperkt als mogelijk te houden.
Levenslang leren moet de norm worden. Bedrijven garanderen hun medewerkers niet langer levenslang werk, wel levenslange inzetbaarheid. Vakbonden moeten werknemers waarvan de job dreigt te verdwijnen, aanzetten tot het volgen van opleidingen. De overheid moet de slachtoffers van de automatiseringsgolf actief, veel actiever dan vandaag, begeleiden in hun zoektocht naar een nieuwe uitdaging. De politici moeten hier hun verantwoordelijkheid opnemen. Doen zij het niet, dan zullen de populisten het wel doen.
Koen De Leus is hoofdeconoom bij BNP Paribas Fortis. Als veelgevraagde gast voor diverse media slaagt hij erin complexe economische onderwerpen op een toegankelijke manier te analyseren. Zo ook de digitale toekomst die ons leven ingrijpend aan het veranderen is. Hij is de auteur van De winnaarseconomie.
Over Koen De Leus
Koen De Leus is hoofdeconoom bij BNP Paribas Fortis. Als veelgevraagde gast voor diverse media slaagt hij erin complexe economische onderwerpen op een toegankelijke manier te analyseren. Zo ook de digitale toekomst die ons leven ingrijpend aan het veranderen is.
