Daarentegen komt het wel vaak voor dat je een baas treft met narcistische trekken. In dit artikel lees je hoe je slimmer omgaat met dit soort leiderschap.
Schaduwzijdes
Hoe komt het dat veel bazen narcistisch gedrag vertonen? Personen met eigenschappen als charisma, gedrevenheid en voortvarendheid worden vaak als leider aangesteld. Ze zijn besluitvaardig, schrikken niet terug om de leiding te nemen in moeilijke situaties en hebben een duidelijke visie. Door hun charme en enthousiasme willen mensen in eerste instantie graag voor hen werken. Pas later komen hun schaduwzijdes, die wij herkennen als narcistisch gedrag, aan het licht. Ze blijken dan vooral bezig te zijn met zichzelf, willen voortdurend bewonderd worden, zijn dominant en kunnen bij tegengas zelfs agressief reageren. Zij zijn vaak belust op macht, claimen ten onrechte successen van collega’s of ondergeschikten en leggen de schuld voor hun fouten altijd bij een ander neer.
Een sprekend voorbeeld van narcistisch leiderschap is de manier waarop Miranda Priestly, in de film ‘The Devil Wears Prada’, de scepter zwaait bij een toonaangevend modeblad. Op briljante wijze laat actrice Meryl Streep zien hoe het narcistische gedrag van deze baas zich manifesteert. Miranda beschikt over een charismatische uitstraling en een krachtige visie. Zij heeft het modeblad groot gemaakt en is wereldberoemd. Iedereen wil iets van haar en men eet uit haar hand. Zij drijft haar personeel echter tot wanhoop. Zolang alles volgens haar eisen verloopt, is ze poeslief, maar o wee als haar iets niet zint, dan zoekt iedereen dekking uit angst voor haar vernietigende blikken en boze reacties. Je vliegt bij haar zo de laan uit! Met het grootste gemak speelt ze mensen tegen elkaar uit ten behoeve van haar eigen succes, zonder zich te bekommeren om gevoelens van anderen. Alles moet volgens haar regels gedaan worden en zij controleert alles tot in het extreme. Ze is bovenmatig met zichzelf ingenomen en wil voortdurend bewonderd worden. Niemand durft haar tegen te spreken.
Tips om slimmer om te gaan met zo’n baas
1. Kennis vergaren – Verdiep je in zijn gedrag, zodat je weet wanneer hij dreigt door te slaan. Zodra hij zich bedreigd of aangevallen voelt, komen zijn schaduwzijdes aan het licht. Dit komt vaak voort uit een diepgewortelde onzekerheid of angst voor afwijzing. Omzeil deze situaties zoveel mogelijk.
2. Grenzen bewaken – Omdat hij meestal geen rekening houdt met jouw gevoelens kan zijn (agressieve) gedrag bij jou frustratie of angst opleveren. Blijf vooral onafhankelijk en bescherm jezelf tegen zijn negatieve gedrag. Zoek afleiding buiten je werk met mensen die je wel waarderen. Het gedrag van je baas hoort bij hem en het zegt niets over jou! Als je baas over jouw grens gaat, geef hem dan op een positieve manier, duidelijke feedback.
3. Waarderen en vlijen – Je bereikt meer voor jezelf, door je baas te complimenteren en te waarderen dan door hem te bekritiseren of uit te dagen. Hij hoort graag hoe geweldig hij is en wil goed voor de dag komen bij zijn opdrachtgevers. Help hem optimaal te presteren, dat is ook goed voor jouw carrière.
4. Loyaal blijven – Over je baas roddelen met collega’s kan troost bieden, maar is risicovol omdat juist deze baas erg achterdochtig kan zijn. Blijf neutraal en geef hem geen grond om je te wantrouwen. Zoek liever een uitlaatklep buiten de organisatie.
5. Kijken en leren – Zoek een modus om stand te houden bij deze baas en haal je voordeel uit deze werkrelatie. Leer van hem door te observeren met hoeveel zelfvertrouwen en charme hij mensen in beweging brengt en hoe hij overeind blijft in een crisis. Omdat hij makkelijk contacten legt, heeft hij vaak een groot netwerk binnen de organisatie, waar jij ook gebruik van kunt maken.
6. Helder communiceren – Vermijd praten over problemen en vraag alleen toestemming voor de oplossing die jij al bedacht hebt. Wees kort en bondig in je communicatie, voorkom breedsprakigheid of onduidelijkheid. Hij besteedt het liefst aandacht aan zichzelf en wil zijn tijd niet verspillen aan het ontrafelen van jouw verborgen boodschappen.
7. Blijven of vertrekken – Als je alle tactieken hebt geprobeerd en je blijft tobben met deze lastige baas, is het tijd om voor jezelf te kiezen. Bepaal of je het hier nog lang zult uithouden en wat de mogelijkheden zijn om voor een andere baas in de organisatie te gaan werken, of – als dat niet lukt – iets buiten de deur te vinden.
Als jij je (enige tijd) staande hebt weten te houden onder de barre omstandigheden van narcistisch leiderschap, ben je beter voorbereid op je toekomst. Het maakt je sterker als je zelf de regie in handen houdt en niet meegaat in het negatieve gedrag dat je baas vertoont. Neem afstand en probeer het zakelijk te benaderen in plaats van persoonlijk. Laat deze baas niet tegen je werken maar voor je werken.
Het is de tegenwind die de vlieger doet stijgen (Chinese wijsheid)
Jolanda Meijer is sinds 2007 eigenaar van de Ruimtewinner Coaching & Training waar zij, als work-lifecoach, mensen helpt die door allerlei oorzaken uit balans zijn geraakt. Haar specialisaties zijn (werk)stressvermindering en burn-outpreventie. Hierover schreef zij haar eerste boek Een opgeruimd hoofd in 7 stappen (2016). Ze is de auteur van Slimmer omgaan met je lastige baas.
