Disruptie is niet alleen beperkt tot markten. Dezelfde technologieën die die disruptie veroorzaken en voeden, geven ook burgers meer kennis en informatie, publieke en politieke invloed en middelen om zichzelf te organiseren en zo dus ook politiek, democratie en publieke diensten te ‘disrupteren’. Ze veranderen volledig het medialandschap, de publieke opinie, het politiek debat en de rollen van bedrijfsleven en staat naar burgers. Gebaseerd op vele voorbeelden van over de hele wereld verkent, analyseert en definieert dit boek deze revolutie, de onderliggende technologie en trends maar ook het speciaal soort leiderschap, maatschappelijk leiderschap, dat nodig is om deze nieuwe burgermacht die de publieke sector kan ondermijnen en onderuit halen, te omarmen, te gebruiken en bij te sturen.
Dit boek-essay is bedoeld om die revolutionaire impact, naast de onderliggende verklarende trends en technologieën, te onderzoeken, te schetsen en te analyseren. De bekende uitspraak van Bill Clinton (1998) persiflerend, gaat dit onder de slogan: ‘It is not technology, stupid, it is the mentality and power of citizens’. Dit essay probeert te bereiken dat de ene kant van het spectrum van het object en doel van dit boek, de bestuurlijk verantwoordelijken in overheid en publieke dienstverlening, niet net zo door disruptie en achterliggende technologische omwentelingen worden overvallen als veel CEO’s in het bedrijfsleven enige jaren terug. Vanuit de missie van Denknetwerk Public Space, opgericht in 2001, is er uiteraard nog een andere kant van dat spectrum die nog een graadje belangrijker is dan deze professionele bestuurders. Dat zijn burgers die zich actief met het samenleven, de samenleving en de aanpak van publieke maatschappelijke vraagstukken (willen) bezighouden. Dat is de basis van maatschappelijk leiderschap. Vanuit de visie en definitie, die ook is ontwikkeld in mijn academisch onderzoek en proefschrift (2014), is er een overlap tussen deze beide kanten van het spectrum. Burgerschap kan immers ook worden uitgeoefend vanuit bestuurlijke posities: er is (gelukkig) burgerschap in de boardroom. Sterker nog: gezien hun status, machtspositie en toegang tot resources is die bestuurlijke omarming van burgerschapswaarden crucialer voor de impact op de menselijke samenleving dan de omarming door de mensen in de biotoop waar actief burgerschap klassiek vaak toe wordt beperkt, namelijk vrijwilligerswerk, filantropie en de informele netwerken en verbanden van de civil society.
De grote revolutie die deze vragen en kwesties oproepen en waar we nu diep en op een strategisch zeer belangrijk moment in zitten, zet dit boek neer als zo dicht op de huid van ons menszijn en onze samenleving dat het hier wordt geanalyseerd en omschreven als de derde fundamentele revolutie van de mensheid: de Digital Civil Revolution, na de agrarische en industriële revoluties. Tijd om daar grondig, open en moedig naar te gaan kijken, om u er strategisch in mee te nemen en uw maatschappelijk leiderschap hiermee te stimuleren.
Steven de Waal is sociaal entrepreneur, voorzitter van de Public Space Foundation, opinie maker en keynote speaker. Hij is de auteur van Civil Leadership as the Future of Leadership.
Over Steven de Waal
Dr. Steven P.M. de Waal heeft een achtergrond in een leven lang zoeken naar een creatieve en innovatieve combinatie van deelnemen in de bestuurlijke praktijk en academische reflectie daarop.
De bestuurlijke praktijk deed hij vooral op als strategie consultant voor de top van vele organisaties in de publieke sector, van ziekenhuizen tot universiteiten en van brancheverenigingen tot departementen, uiteraard meestal in strategisch moeilijke fasen. In aansluiting op die professionele praktijk, werd hij ook ondernemer. Hij werd mede-eigenaar, dagelijks bestuurder en tenslotte bestuursvoorzitter van een toonaangevende firma in Europa op het gebied van management consultancy en interim-management, Boer&Croon Strategy and Management Group, gevestigd te Amsterdam. Tegelijk met deze professionele en ondernemende praktijk was hij ook steeds en is ook nu nog, voorzitter van vele Raden van Toezicht, zoals in gezondheidszorg, woningcorporaties, culturele sector en betaald voetbal. Vaak ook, juist gezien diezelfde professionele achtergrond, vanuit een beginfase waarin sprake was van moeilijke omstandigheden. Hij was ook vijf jaar lid van het landelijk partijbestuur van de PvdA in de heftigste parlementaire periode ooit in Nederland, namelijk ten tijde van de moord op Pim Fortuyn, een van de eerste ‘populistische’ politici in Europa.
Toen De Waal in 2004 ‘zijn’ firma verliet, na een zeer succesvolle ondernemende periode, heeft hij de door hem daar al opgerichte Denktank Public SPACE (www.publicspace.nl) meegenomen en ondergebracht in een aparte stichting. Uiteraard sluit deze Denktank aan op zijn hoofdthema’s met de missie van het ontwikkelen van Strategies for Public And Civil Entrepreneurs (SPACE) en promoting social entrepreneurship and active citizenship in the public sector. Deze Denktank-constructie leidde ertoe dat hij opnieuw via artikelen, interviews, blogs, lezingen en debatvoorzitterschappen zijn ideeën en concepten kon blijven ontwikkelen en verspreiden. Hij is in dat verband lid van diverse internationale verenigingen, vaak een mengsel van wetenschappers en practitioners, o.a. de European Healthcare Management Association, Academy of Management, Network for Public and Political Leadership en International Leadership Association.
De academische reflectie gebruikte hij om te beginnen in een groot aantal lezingen en colleges op vele managementconferenties op deze en aanpalende terreinen gedurende de afgelopen 25 jaar. Ter systematisering, onderbouwing en verspreiding van deze reflectie op de bestuurlijke praktijk en beleidsdebatten, heeft hij inmiddels een vijftal boeken (in het Nederlands) geschreven (zie bijlage II). Dit academische werk culmineerde in 2014 in zijn promotie aan de RUU/USBO aan de hand van een (Engelstalig) proefschrift: ‘The Value(s) of Civil Leaders’.
Hij leerde deze les al in zijn studie (Andragologie, de studie van menselijke ontwikkeling en de instituten, interventies en intenties die die ondersteunen, cum laude, 1979) die zocht naar een sociale wetenschap die volledig paste bij datzelfde object van studie en dus ook bijdroeg aan een menselijk en menswaardig bestaan. Dit leidde tot een wetenschapsfilosofie gebaseerd op een combinatie van empirisch, filosofisch en normatief onderzoek. Deze filosofie is ook goed samengevat in Aristoteles’ phroneisis, praktische wijsheid, dat in het boek een prominente rol speelt.
Op grond van deze inzichten en ervaringen is hij veelgevraagd spreker op vele conferenties en leergangen in Nederland en in Europa, onder andere via Avicenna Academie voor Leiderschap, AOG Digitaal Leiderschap, Blommesteingroep, Management Events, Academies voor Raden van Toezicht, Nationaal Register van Commissarissen.