Harvest - Januari

Een nieuw jaar, een nieuw begin. Maar bent u een van de pakweg dertien miljoen Nederlanders die 2019 is ingegaan met goede voornemens, dan is de kans groot dat er uiteindelijk weinig verandert: volgens onderzoek van het ING Economisch Bureau lukt het slechts een op de vier mensen om hun plannen daadwerkelijk door te zetten.

Met een paar simpele ingrepen kan een dergelijk slagingspercentage echter fors omhoog, suggereert de Amerikaanse blogger en auteur James Clear in Atomic Habits. Permanente gedragsverandering begint namelijk door klein te beginnen. Microscopisch klein. Net zoals een vliegtuig van Amsterdam naar New York ineens in Boston kan belanden als je de koers op de startbaan een paar graden wijzigt, zo kan een miniscule aanpassing in het dagelijkse leven op termijn een dramatisch effect sorteren, aldus Clear, die voor zijn boek heeft geput uit een waaier aan wetenschappelijk onderzoek.

Het stellen van een doel alleen is niet genoeg. Gewoontes worden, net als atomen, pas concreet als ze onderdeel zijn van een systeem. Mensen met literaire ambities dienen zich bijvoorbeeld niet vast te pinnen op het schrijven van één specifiek boek, maar doen er beter aan om te streven naar een transformatie tot auteur, om dan pas te kijken naar wat er aan pennevruchten eventueel uit kan rollen.

Een van de beste middelen hiervoor is de zogeheten twee minuten regel, stelt Clear, wiens site zo'n twee miljoen bezoekers per maand trekt. Wil je schrijver worden? Begin dan met een alinea per dag. Of heb je je juist voorgenomen om drie keer in de week te gaan hardlopen? Begin dan met het aantrekken van je sportschoenen, ook al kom je in eerst instantie niet verder dan een blokje om het huis.

Ook tactieken als 'het stapelen van gewoontes' (zoals het voornemen om direct na het ochtendlijke koffieritueel te gaan mediteren) of 'het bundelen van verleidingen' (bijvoorbeeld het besluit om alleen te kijken naar Wie is de mol met een groene smoothie in de hand) kunnen bijdragen aan een beter systeem, aldus Clear. Goede voornemens slagen zelden op basis van motivatie en wilskracht alleen: het is veel efficiënter als ze in bestaande routines worden ingekapseld.

Niet alleen gewoontes zijn met een aantal ingrepen in goede banen te leiden. Ook succes in de bredere zin van het woord blijkt verankerd in een systeem, schrijft de Amerikaans-Hongaarse netwerkwetenschapper Albert-László Barabási in De formule. Op basis van acht jaar onderzoek naar winnaars en verliezers op het gebied van sport, wetenschap, kunst en ondernemerschap concludeert de directeur van het Center for Complex Network Research aan Northeastern University dat elk type succes onderhevig is aan vaste wetten.

De belangrijkste daarvan stelt dat prestaties weliswaar een rol spelen, maar dat netwerken uiteindelijk de doorslag geven. We kunnen nog zo goed zijn in wat we doen, maar als er vervolgens niemand is om daar waardering voor op te brengen, dan blijft erkenning óók uit, zoals blijkt uit het tragische verhaal van de Amerikaanse moleculair bioloog Douglas Prasher, die om precies die reden de Nobelprijs voor de scheikunde misliep. Prasher had in de jaren tachtig van de vorige eeuw het gen van een groenfluoriserend eiwit uit een klein kwalletje opgespoord en gekloneerd, wat later een onmisbaar hulpmiddel zou worden voor biomedisch onderzoek. Prasher, die het spotlicht schuwde en zich ongemakkelijk voelde bij het vragen om hulp, keerde de academische wereld de rug toe toen de geldkraan voor zijn onderzoek werd dichtgedraaid. Maar niet voordat hij zijn resultaten had gedeeld met collega-wetenschappers Martin Chalfie en Roger Tsien, die op het werk voortborduurden en er in 2008 de Nobelprijs voor kregen. Prasher werd zich pas van zijn kapitale blunder bewust toen hij werkte als chauffeur voor een Toyota-dealer in Alabama en het nieuws op de radio hoorde.

Een andere wetmatigheid is dat teamsucces weliswaar diversiteit en evenwicht vereist, maar dat uiteindelijk één enkel individu de eer zal opstrijken voor de prestaties van het collectief, reden waarom vrouwelijke wetenschappers die met mannen publiceren dat volgens Barabási vaak net zo goed níet kunnen doen. 

Misschien wel het meest verrassende inzicht van Barabási is dat succes niet afhankelijk is van leeftijd. Anders dan vaak gedacht neemt ons vermogen om een goed idee te gelde te maken niet af met het verstrijken van de jaren. Het punt is dat oudere mensen zich vaak op een dood spoor zetten omdat ze zijn gestopt met experimenteren. Maar ook voor hen ligt die grote, allesovertreffende doorbraak in principe nog in het verschiet, stelt Barabási. Als ze maar volhouden.