Waarom een boek over de technologische vooruitgang?
Ik heb altijd interesse gehad in de invloed van technologie op ons werk en leven. Ik schreef natuurlijk over Het Nieuwe Werken en dat heeft ook veel met technologie te maken. Ooit wil ik een vuistdik boek schrijven over de ontwikkeling van mens, werk en technologie. Mijn interesse is ook aangewakkerd door mijn bezoek aan Afrikaanse dorpjes waardoor je ziet hoe mensen leven als ze helemaal géén toegang tot techniek hebben. Maar de grote trigger was het ‘World Economic Forum’ in Davos met als thema de vierde industriële revolutie.
U wilde onderzoeken hoe ver die revolutie gevorderd is?
Ik wilde de gevolgen van die revolutie voor de 10 miljard inwoners van de aarde schetsen die we straks hebben. Mijn conclusie is dat - qua duurzaamheid en gezondheid - de techniek alleen maar kan helpen, maar onze manier van werken zal compleet veranderen. In het verleden hebben alle revoluties ons meer welvaart en werk gebracht, maar de vraag is of dat straks ook nog zo is. Je gaat van het land naar de fabriek naar het kantoor en nu?
Uw stelling is dat vijftig procent van de banen verdwijnt als gevolg van de vierde industriële revolutie?
Ergens tussen de 40 en 75 procent. Als gevolg van de zelfrijdende auto zullen bijvoorbeeld vrijwel alle banen in het vervoer over een jaar of vijftien verdwijnen en dan stappen we over op een systeem van autogebruik in plaats van autobezit. Daarnaast zullen veel logistieke beroepen, zoals vakkenvullen, door robots gedaan worden en dat is vervelend voor alle studenten die hun zakgeld daarmee verdienen. Grote klappen vallen bij de kenniswerkers van wie het werk overgenomen gaat worden door computers met kunstmatige intelligentie zoals bijvoorbeeld IBM’s Watson. Bij advocatenbureaus werken vaak slechts een paar topadvocaten en veel net-afgestudeerden die het grote uitzoekwerk doen op basis van jurisprudentie. Dit werk wordt straks veel beter gedaan door ‘Watson’. Daardoor kunnen jonge mensen die werkervaring niet meer opdoen en bovendien wordt de computer straks beter dan de advocaat zelf. Alles wat je in een algoritme kunt vangen doet een computer straks beter en daarnaast worden de computers ook steeds beter in het leren van nieuwe dingen.
Wat zijn de gevolgen voor mensen die beroepen hebben die overgenomen gaan worden door robots?
Die moeten nadenken wat er overblijft. De banen die het laatste aan de beurt zijn, zijn de banen met hele verfijnde motoriek zoals tandartsen, chirurgen en elektriciens, ten tweede de beroepen waar je veel sociale en emotionele intelligentie nodig hebt en ten derde vakken waarin creativiteit een grote rol speelt. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan het schrijven van fictieve boeken.
Waarom komt de welvaart voor ons onder druk als gevolg van de vierde industriële revolutie?
Omdat vooral de rijken profiteren van die nieuwe technologie. In de VS is bijvoorbeeld een pakket ontwikkeld dat het makkelijk maakt om je belastingformulier in te vullen. Dat pakket heeft duizenden belastingadviseurs hun baas gekost terwijl het handjevol aandeelhouders van dat pakket schathemelrijk is geworden. Er komt dus wel meer welvaart, maar de verdeling wordt superonevenredig. Als we een wereldwijde manier kunnen vinden om die welvaart evenrediger te verdelen dan profiteren we allemaal van die technologische revolutie. Een basisinkomen voor iedereen is een van de opties. Wat zou jij doen als jij niet voor je brood dit soort interviews deed?
Boeken schrijven die niemand koopt misschien? Hoewel, schrijven voor een publiek of geld is ook wel een stimulerende prikkel.
Natuurlijk, dat is heel logisch. Ik zou vooral nieuwe boeken willen schrijven en daarover lezingen geven. Andere mensen zouden misschien veel meer zorg besteden aan hun omgeving als ze niet van hun inkomen afhankelijk zouden zijn. Feitelijk zou iedereen zijn dromen kunnen najagen.
Dat laatste is natuurlijk een aanname. Misschien gaan heel veel mensen dan wel hélemaal niks doen.
Die zullen er ook zijn, maar de meeste mensen willen simpelweg: ergens goed in zijn, ertoe doen én een bepaalde mate van zelfstandigheid hebben. En die mensen waar jij het over hebt, kan je nu ook niet helpen. Waar het om gaat is dat mensen zonder werk, zonder een redelijk inkomen en zonder droom uitkomen in het Oude Pekela-scenario. Ik krijg wel wat kritiek op het noemen van die plaatsnaam, maar Pekela (Nieuwe en Oude Pekela - red.) staat op de lijst van Elsevier van beste Gemeenten op de 393-ste plaats, al jaren stijf onderaan dus.
U hebt natuurlijk ook de documentaire over Oude Pekela gezien over de inwoners die geen werk hebben en alleen maar rondhangen?
Ja, en een paar jaar geleden vond ik dat soort mensen alleen maar klaplopers, maar nu zie ik een verziekt systeem waarvan die mensen het slachtoffer zijn. Ze zijn weggezakt in een moeras en daar zorgde het systeem voor. Pekela was ooit florerend in de jaren ’50 door de kartonindustrie waarin mensen werkten. Dat ging weg en daar is nooit iets voor teruggekomen. De overheid heeft ze aan hun lot overgelaten. We weten prima hoe we het gas daar moeten weghalen, maar herinvesteren ho maar. Dat scenario gaat straks in nog veel ergere vorm op wereldschaal ontstaan, als we niets doen.
Is dat het enige nadeel van de revolutie?
Dat denk ik wel. Met genetisch gemodificeerd voedsel kunnen we bijvoorbeeld de flink toegenomen bevolking blijven voeden. Alle technologieën kunnen ons leven verbeteren, maar het hangt van de ons zelf af hoe we ermee omgaan. Die gevolgen onderschatten we enorm want in tien, vijftien jaar zal dit enorm veel impact hebben. En zeggen dat we ermee moeten stoppen, is geen optie.
Dat wilde ik vragen: waarom zou je blijven investeren in sommige technieken als je weet dat de gevolgen niet te overzien zijn?
Zo zit de wereld niet in elkaar. Technologische ontwikkelingen zijn niet te stoppen. Het zit gewoon in de mens. Neem het voorbeeld van designerbaby’s waarbij je straks je eigen kind kan samenstellen met blauwe ogen, een verwachte lengte van 1.80 meter en een hoog IQ. Daar kan je heel erg tegen zijn - en daar moet je ook voor oppassen - maar als je het verbiedt in Europa dan is er altijd wel ergens een plek in de wereld waar het wél kan. Kortom, we moeten over de gevolgen nadenken; over een jaar of tien gaat er echt van alles veranderen in ons leven.
Over Bas Hakker
Bas Hakker studeerde marketingcommunicatie en schreef daarna als journalist veel over media en marketing voor Adformatie, MarketingTribune, AD, NRC en Managementboek. Vandaag de dag is hij hoofdredacteur van marketingwebsite Candid.news. Met zijn bedrijf ‘Kleedkamer4’ helpt hij kleine ondernemers met het opbouwen van een klantenbestand.
