Is Building Tribes het logische vervolg op De Corporate Tribe?
Zeker, in The Corporate Tribe gaven we een soort spoedcursus antropologie over hoe je een organisatiecultuur kunt leren kennen en veranderen en voor mij is Building Tribes een antwoord op de vraag hoe je culturen kunt vormen.
Je hebt een clubje mensen, een bepaald doel en hoe ga je ervoor zorgen dat je die doelen gaat halen? Dat is het idee…
Zeker, dan moet je allerlei dingen gaan regelen. En dan maakt het niet uit of je inpakpapier maakt, bij een multinational werkt of in een ziekenhuis. Samen creëer je manieren van doen, spreek je af wat goed en fout gedrag is. Je gaat vergaderen, afspraken maken, conflicten oplossen, sorry zeggen, nieuwe mensen welkom heten, afscheid nemen…. Wij hebben gekeken hoe mensen dit op allerlei plekken in de wereld aanpakken en hebben dat vertaald naar de organisatiecontext. Kort samengevat betekent dit minder vergaderen en meer kampvuren aansteken.
Jullie benadrukken dat je - ook in werksituaties - moet opletten dat het niet te zakelijk wordt. Er spelen immers altijd persoonlijke factoren en die kun je niet wegpoetsen.
Het menselijke en zakelijk gaan hand in hand, dat moet je niet uit elkaar halen. Ieder mens is meer dan alleen z’n functieprofiel. Je kunt wel zeggen: laten we het eerst even over het proces, de procedures en de taakverdeling hebben en daarna pas over de emoties en omgangsvormen, maar dat is natuurlijk onzin. In het zakelijke zit het persoonlijke en andersom.
Dat wordt dan altijd wel een beetje rommelig…
En zo hoort het ook. Wij zeggen dus ook in het boek: we gaan geen organisatie besturen, maar een community bouwen. Dan heb je dus te maken met een levend geheel van relaties, hoop, angst en liefde en dat moet je allemaal regelen. In de hele wereld gaat dat regelen gepaard met rituelen, maar in organisaties lijken we dit vaak uit efficiëntie-overwegingen te vergeten. Wat dus juist veel inefficiëntie oplevert. Het is geen pleidooi voor chaos, maar voor het besef dat het geen chaos hoeft te worden als je gewoon een beetje aandacht voor elkaar hebt. Bovendien betekent het menselijke centraal stellen niet dat je geen harde afspraken meer kunt maken over targets en deadlines. In tegendeel. Het gaat om love -contact en luisteren - en om power - daadkracht en begrenzen.
U geeft veel lezingen. Welke manier van organiseren ziet u in de praktijk?
Ik word op het moment veel gevraagd voor thema’s als inclusie, agile, zelforganisatie. Dat vraagt van alle betrokkenen vrije kennisdeling, samen besluiten nemen en openstaan voor andere meningen en invloeden. Helaas gaat dat niet altijd soepel. Omdat we wel graag willen samenwerken, maar niet zo’n zin hebben in de spanningen, tegenstellingen en onzekerheden die hierbij horen. In het boek spreken we van tribale heimelijke genoegens die ons dan in de weg zitten. En we laten zien hoe tribale archetypische rollen - zoals de chief, de jager, de magiër, de verzamelaar - kunnen helpen om dit goed te organiseren met elkaar. Emoties, onderlinge verschillen en dus ook conflicten zijn een wezenlijk onderdeel van levende communities. Niet altijd makkelijk, maar ze brengen ons wel verder.
Dat sluit ook aan bij de ‘deep democracy’-methode die werd ontwikkeld in de situatie toen zwart en wit weer moesten samenleven in het Zuid-Afrika van na de apartheid.
Daar was destijds zoveel onderhuids schreeuwen; dat echt schreeuwen de eerste stap was naar contact. Voor het boek heb ik Myrna Lewis geïnterviewd over een gespreksvorm waarin ruimte is voor het gezamenlijke conflict. We noemen dit de ‘screaming conversations’. Die situaties hebben we hier ook; als er onderling gedoe is dan moet je de strijd aan om de lucht te klaren en tot goede gezamenlijke oplossingen te komen.
Ik vond jullie boek ook een pleidooi voor echtheid. Jullie bezochten culturen waar ze gewoon doen wat ze doen terwijl onze managers dat op cursus moeten leren.
Echtheid is belangrijk. En ja, in ons privéleven weten we vaak heel goed hoe we rituelen moeten gebruiken en kampvuren kunnen aansteken. Stel dat je tijdens een familiereünie alleen maar hebt gegeten en gewandeld, zonder iemand echt te hebben gesproken. Was het dan een leuke familiereünie? Het is pas een hechte familie, als we elkaar ontmoeten. Een organisatie krijgt pas ondernemerschap, persoonlijk leiderschap en die felbegeerde passie, als mensen ‘echt’ met elkaar in contact komen. Laten we ruimte maken om alles te benoemen, om eerlijk te zijn tegen elkaar. Ik hou ook van echtheid in de taakverdeling. Niets is erger dan een CEO die zegt: ‘ik ben niet echt de leider, maar gewoon onderdeel van het team’. Zoals een moeder die zegt vooral een vriendin van haar dochter te zijn….
Er is altijd een hiërarchie in een groep toch?
Zeker. Er zijn apenrotsen. De rol van de leider is hierin belangrijk, daarom hebben we hier ook een heel hoofdstuk aan gewijd. Maar naast de leiders zijn er nog zoveel andere groepsleden die essentieel zijn in de communityvorming. Als niemand de jagersenergie pakt in een groep dan valt de sales tegen. En als niemand nadenkt over verzamelen dan hebben we geen eten en valt de groep uit elkaar. De sterkte van de tribe is hoe sterk de onderlinge relaties zijn. Sterke leiders geven veel aandacht aan de kwaliteit van de onderlinge relaties.
U vertelde in een tussenzin trouwens in het boek iets over uw eigen tribe. U schrijft het boek samen met Danielle Braun met wie u ook een eigen bedrijf had, maar nu zijn jullie wegen weer gescheiden.
Dat klopt. We hebben samen de Academie voor Organisatiecultuur opgericht en ik ben daar begin dit jaar weer uitgestapt. Nu onderneem ik weer vanuit mijn organisatie Human Dimensions, dat even slapende was toen we samenwerkten. Wij leerden elkaar vier jaar geleden kennen en - ondanks of dankzij dat we compleet verschillend zijn - zijn we zeer intensief met elkaar opgetrokken en dat was geweldig. We hebben samen in korte tijd een mooi bedrijf opgebouwd en toen kregen we weer verschillende plannen. Dan is het tijd voor afscheid en ook dat is bij Building Tribes een heel natuurlijk gegeven wat je met elkaar zorgvuldig moet regelen, zowel emotioneel als zakelijk.
Iets anders. U bent voor het boek ook met uzelf getrouwd in Las Vegas. Waarom eigenlijk?
Trouwen is een mooie metafoor voor fusies tussen organisaties en ik hou van antropologisch participerend onderzoek om de kracht van een ritueel van binnenuit te ervaren. Wat ik fascinerend vind aan fusies is dat je na een eerste kennismakingsgesprek al snel de boeken op tafel hebt. Alsof je na een eerste date zegt: mag ik jouw bankrekening inzien? Huwelijksrituelen geven voorbeelden van hoe je dat beter kunt aanpakken. En waar kon ik dat beter onderzoeken dan in dé huwelijksstad van de wereld? Bovendien, wie wil nou niet in een roze Cadillac worden toegezongen door Elvis himself? Het aparte is dat een huwelijk overal in de wereld gepaard gaat met een jawoord, maar wanneer vindt het jawoord van de fusie plaats? Building Tribes gaat om het organiseren van relaties.
Laatste vraag: u beschrijft in het boek de zelfmoordrituelen in Japan waarbij mensen zichzelf zo schuldig vinden dat ze zichzelf doden.Is dat een pleidooi voor meer zelfkritiek in het bedrijfsleven? Zo van: laten we openhartig zijn dan is die boetedoening niet nodig..
Fouten toegeven… Veel mensen bijten nog liever hun tong af dan dat ze sorry zeggen. En op veel plekken is de angst voor oprechte gesprekken helaas ook terecht. Dan zeggen mensen bijvoorbeeld dat er ‘koppen zullen rollen’ als er fouten naar buiten komen. Hoewel er mooie slogans op de muur hangen met ‘feedback is een cadeautje’ en ‘van je fouten kan je leren’, sterven we duizend doden voor dat ene gesprek. Maar als je echt vindt dat je van fouten kunt leren, moet je ruimte laten voor het gesprek over fouten. Bij Human Dimensions werken we met hart en ziel, en natuurlijk gaan er wel eens dingen mis. En dan balen we en zeggen we ‘stom’ en ‘sorry’. Sommige mensen zeggen: harakiri is een vreselijk voorbeeld. En dat is het ook. En tegelijkertijd zitten er in dit oude ritueel zoveel lessen waar we van kunnen leren. Het mooie is dat mensen van alles wat moeilijk is in het leven rituelen maken en dat als je die vertaalt naar je eigen situatie je veel meer situaties aankunt.
Op 16 mei 2019 spreekt Jitske Kramer over 'Building tribes for the future' op het internationale event 'Agile Leadership Europe'. Op 23 september 2019 spreken Dolf Jansen en zij op het avondseminar 'Jam Cultures'.
Over Bas Hakker
Bas Hakker studeerde marketingcommunicatie en schreef daarna als journalist veel over media en marketing voor Adformatie, MarketingTribune, AD, NRC en Managementboek. Vandaag de dag is hij hoofdredacteur van marketingwebsite Candid.news. Met zijn bedrijf ‘Kleedkamer4’ helpt hij kleine ondernemers met het opbouwen van een klantenbestand.
