Wat hebben het Griekse drama, de oorlog in Oekraïne, en de fragmentatie van Europa met elkaar gemeen? Het zijn ontwikkelingen die allemaal min of meer voorspeld zijn door George Friedman. De oprichter van de Amerikaanse particuliere inlichtingendienst Stratfor houdt zich al geruime tijd bezig met het oude continent en schuwt daarbij niet om man en paard te noemen. In zijn nieuwe boek Brandhaarden richt de directeur van de ‘schaduw-CIA’ zich op het ondenkbare: dat de desintegratie van Europa kan culmineren in een catastrofale oorlog.
Analisten die de schuld van de eurocrisis exclusief bij Athene leggen maken een cruciale denkfout, aldus Friedman. Het idee dat de fiscale onverantwoordelijkheid van het Griekse sociale systeem een bom heeft gelegd onder de Europese eenheid is maar ten dele waar. Wat vaak onderbelicht blijft is de rol van de Duitse crediteuren. De Duitse economie produceert structureel meer dan de bevolking kan consumeren, en het land kan alleen overleven door de helft van het bruto binnenlands product te exporteren.
De leningen die Griekenland momenteel de das omdoen dienden in die uitleg vooral om een afzetmarkt te vinden voor het Duitse productieoverschot. Het Griekse systeem is niet duurzaam, maar een Europa waarin het machtigste land verslaafd is aan export is dat evenmin. De vraag is niet óf Europa in haar huidige vorm blijft bestaan, maar hoe radicaal die vorm zal veranderen. En belangrijker nog: of die transformatie gepaard zal gaan met geweld of niet.
Europa is niet de enige potentiële brandhaard in de wereld. Aan de andere kant van de aardbol woedt een onderhuidse strijd die eveneens catastrofale gevolgen kan hebben. In The hundred year marathon beschrijft Michael Pillsbury hoe China al veertig een geheime strategie volgt om de Verenigde Staten te verstoten als mondiale supermacht. Zo'n beetje alles dat we dachten te weten over het land berust op een misverstand, aldus de voormalige defensie-adviseur van het Witte Huis. Engagement van het Westen heeft niet geleid tot samenwerking. China is niet op weg om een democratie te worden. Het land heeft zijn problemen van milieuvervuiling, etnische onrust en corruptie moedwillig overdreven om zwakker te lijken dan het werkelijk is. En nee, Chinezen willen niet zijn zoals wij. De Verenigde Staten zijn jarenlang voor de gek gehouden door Chinese haviken die Amerikanen zien als naïeve barbaren die hun eigen vernietiging bewerkstelligen, aldus Pillsbury. De marathon op weg naar de werelddominantie moet in 2049 worden voltooid, wanneer het land het eeuwfeest van de Volksrepubliek viert. Washington is gewaarschuwd.
Om de verwarring compleet te maken zullen de komende jaren ook nog eens in het teken staan van een economische oorlog. Landen als China, Japan, Zuid-Korea, Duitsland en de Verenigde Staten zijn allemaal bezig om een volledig elektrische auto te ontwerpen die als massaproduct aan de man kan worden gebracht. Cruciaal daarbij is een accu die vier- tot vijfhonderd kilometer meegaat, de actieradius van een volle benzinetank. Hoewel op dat gebied al veel vooruitgang is gemaakt, moet de batterij van een doorsnee hybride auto nog steeds elke honderdvijftig kilometer worden opgeladen. In The Powerhouse beschrijft voormalig New York Times-journalist Steve LeVine de wedloop naar een uitvinding die de uitstoot van broeikasgassen dramatisch kan verlagen. Het is een technologie die nog maar slecht begrepen wordt en waarschijnlijk nog jaren van testen nodig heeft. Maar het land dat erin slaagt om de code te breken, heeft vijf jaar later niet alleen een markt van waarschijnlijk honderd miljard dollar in handen, maar ook de sleutel tot energieonafhankelijkheid.
Wat moet een ondernemer met zoveel geopolitieke onzekerheid? Gewoon doorgaan, suggereren Peter Diamandis en Stephen Kotler in Bold. Waar overheden het laten afweten, kunnen ondernemingen het stokje overnemen. In het verfrissend utopistische boek beschrijven de auteurs een wereld waarin start-ups korte metten maken met hardnekkige problemen als honger, ziektes, en energieschaarste. Niet dat alle bedrijven daar een steentje aan zullen bijdragen: net zoals een ingeslagen asteroïde de heerschappij van de dinosauriërs wegvaagde, zal de opkomst van exponentiële technologie het einde betekenen voor talloze starre multinationals. De klap zal ruimte creëren voor kleine, wendbare organisaties die groot durven denken. Diamandis, die met futuroloog Ray Kurzweil de denktank Singularity University oprichtte, laat zien dat zelfs de sky the limit niet hoeft te zijn: als mede-oprichter van het bedrijf Planetary Resources zoekt hij momenteel naar middelen om asteroïden te kunnen ontginnen.
Ondanks alle doemdenkers staat het eind der tijden dus nog niet voor de deur. De toekomst is uiteindelijk wat we er zelf van maken.
Over Jeroen Ansink
Jeroen Ansink is journalist in New York. Hij schrijft en schreef onder meer voor HP/De Tijd, Elsevier Weekly Magazine en Fortune.com. Voor Managementboek schrijft hij interviews. Ansink voltooide een vrij doctoraal in de Letteren aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en behaalde het certificaat Business Journalism aan de Wharton Business School aan de Universiteit van Pennsylvania.
