De meeste organisaties in problemen vertrouwen nog steeds op directief, top-down ingrijpen. De top bedenkt (samen met een adviesbureau) in het geheim een plan, deelt dat met het middenmanagement dat het mag gaan uitvoeren, en probeert vervolgens met stoom en heet kokend water de verandering door de organisatie heen te duwen. Met als gevolg veel stress en weerstand en weinig tastbare resultaten. Deze aanpak vergeet dat organisaties voor alles sociale instituties zijn, die worden geregeerd door emoties en menselijke behoeften. Alleen wanneer na een neergang ook de onderlinge relaties, het zelfvertrouwen en de trots op de organisatie weer worden hersteld, kan een organisatie weer terugkomen aan de top.
Uitgebreid onderzoek
Voor Terug aan de top deed ik uitgebreid onderzoek naar succesvolle en onsuccesvolle pogingen om organisaties weer uit de problemen te helpen. Ik voer je langs de meest iconische herstelcasussen uit de managementliteratuur: die van Nissan, Lufthansa, het New York City Police Department, Philips en Air France. Maar ook langs nationale pogingen: bij de Hogeschool Utrecht, het brandweercorps Amsterdam-Amstelland, Tata Steel, ABN AMRO en het ministerie van Justitie en Veiligheid. Op basis van deze casussen ontwikkel ik een unieke aanpak waarmee organisaties, business units en teams de extreme uitdaging van een herstelproces aankunnen. De theoretische onderbouwing voor deze aanpak wordt ontleend aan een systeem-psychodynamische kijk op organisaties. Hierin staan niet de werkprocessen centraal, maar de menselijke emoties en behoeften.
Holistisch leiderschap
Respect is een wezenlijk begrip om organisaties weer uit hun as te laten herrijzen. In organisaties waar medewerkers worden gerespecteerd, wordt eerlijk met hen gecommuniceerd, worden zij actief betrokken bij het ontwikkelen van oplossingen en worden de werkprocessen waar zij inhoud aan geven centraal gesteld. Daarnaast zijn ambitie, duidelijkheid, doorzettingsvermogen en besluitvaardigheid van groot belang. Hierbij past leiderschap dat het volle spectrum van stijlen tussen mensgericht en taakgericht beslaat en daartussen moeiteloos kan schakelen. Ik noem dat holistisch leiderschap.
Praktijkcasussen
Ontleend aan de vele praktijkcasussen biedt het boek inspirerende voorbeelden hoe te balanceren tussen deze mensgerichte en taakgerichte aandacht. Om zo gelijktijdig te werken aan zowel het sociaalpsychologische herstel van de organisatie als aan het operationele herstel na een neergang. Deze aanpak wordt getest aan de hand van onderzoek dat ik deed bij ABN AMRO en het ministerie van Justitie en Veiligheid. Met daaruit heldere lessen voor iedereen die gesteld staat voor de uitdaging zijn of haar team, divisie of organisatie weer terug naar de top te brengen. De tips die daaruit volgen?
- Zorg dat het vereiste holistische leiderschap op alle niveaus binnen de organisatie wordt verankerd.
- Besteed bewust aandacht aan het opbouwen van urgentie voor de benodigde verandering; windt nergens doekjes om.
- Richt je consequent op de operationele processen van de organisatie. Strategie of cultuur kunnen ook later.
- Vertrouw op de kennis en de kracht van de eigen medewerkers en maak hen actieve spelers in het herstelproces.
- Een herstelproces vraagt om sturing én zelforganisatie. Anders blijven te veel mensen aan de kant staan en het herstelproces te vrijblijvend.
- Verbind het herstel aan een verhaal over de toekomst dat gekoppeld is aan het erfgoed van de organisatie.
Mijn centrale appèl in dit boek is – net als in mijn vorige boek Fuseren is Topsport – om medewerkers serieus te nemen en hen nauw te betrekken bij iedere stap die gezet moet worden.
Over Theo van Iperen
Theo van Iperen is organisatieadviseur en heeft zich gespecialiseerd in het samen met zijn klanten realiseren van complexe veranderprocessen. Sinds 2000 voert hij zijn adviespraktijk vanuit zijn eigen adviesbureau Giotto management consultants. In 2009 publiceerde hij het bekroonde boek Fuseren is topsport, dat over het vormgeven van fusie-en integratieprocessen gaat en als standaardwerk geldt op dit gebied. Zijn nieuwe boek Terug aan de top komt voort uit het onderzoek dat hij in 2019 deed voor zijn studie aan INSEAD Business School in Frankrijk en uit zijn eigen advieswerkzaamheden voor organisaties in problemen. Theo is als promovendus verbonden aan het Amsterdam Business Research Institute van de Vrije Universiteit Amsterdam.
