Leiderschap is er altijd. In elke groep ontstaat leiderschap, zelfs op een uitje met vrienden of een vakantie met het gezin. Leiders zijn nodig om de complexe interactie tussen mensen zodanig te stroomlijnen dat gezamenlijk resultaten kunnen worden behaald. Let de volgende keer maar eens op hoe de bestelling van de wijn tot stand komt, of de keuze van een uitstapje.
Leiderschap is een middel
Leiders zijn belangrijk voor veranderingen binnen organisaties; die beginnen bijna altijd bij de top en slechts zelden van onderaf. Leiders maken duidelijk wat er mis is met de huidige situatie, schetsen de contouren van de gewenste toekomst en geven inzicht in wat volgens hen de eerste stappen zijn om in de richting van die toekomst te gaan.
Leiders zijn tevens belangrijk voor maatschappelijke veranderingen. Die beginnen vaak van onderaf; denk aan de strijd tegen de slavernij of de MeToo-beweging. De zittende macht is immers gebaat bij het handhaven van de status quo en er zijn slechts weinig verlichte leiders die hun eigen positie en die van hun organisatie durven te ondergraven. Toch is op enig moment de medewerking nodig van zittende leiders, tenzij een revolutie de macht met geweld omverwerpt.
Leiderschap is dus belangrijk voor organisaties en voor de samenleving. Het helpt individuen om in interactie met anderen resultaten te bereiken. De resultaten zijn het doel, leiderschap is het middel.
Elf leugens over leiderschap
Omdat leiders door middel van hun leiderschap vorm geven aan de wereld waarin we leven en werken, is het belangrijk om goed te begrijpen wat leiderschap wel en niet is. In mijn boek richt ik me vooral op wat het níet is. Te veel larie over leiderschap doet de ronde. Leiderschap is echter te belangrijk voor nonsens. Daarom ontmasker ik in mijn boek elf leugens over leiderschap, bijvoorbeeld:
- Leiderschap is alleen voor bazen
- Nieuw leiderschap is noodzakelijk
- Leiders worden geboren, niet gemaakt
- Leiders kunnen alles
- Leiders bepalen het succes van de organisatie
De focus op de larie rond leiderschap maakt dit boek anders dan andere. Ik laat zien wat leiderschap wel en niet is, maar het is geen Handboek Soldaat met tien stappen om een betere leider te worden.
Leiderschap is niet universeel
Andere boeken over leiderschap pretenderen vaak wel een handleiding te bieden voor effectief leiderschap, als je de stappen maar volgt die zij voorschrijven. De universele geldigheid van de modellen die zij prediken strookt echter niet met de praktijk. Leiderschap is namelijk niet universeel. De effectiviteit van leiders hangt af van hun persoon, de uitdagingen van de organisatie die zij leiden, het tijdsgewricht en de cultuur waarin zij opereren en meer; zij zijn horses for courses.
Meer dan ooit tevoren steek ik in mijn nieuwe boek mijn nek uit door mijn persoonlijke inzichten in en ideeën over leiderschap op te schrijven. Ik schreef of redigeerde eerder zeven leiderschapsboeken, soms samen met anderen. In retrospectief vind ik dat mijn vorige boeken soms omgevallen boekenkasten waren, waarin ik te zeer leunde op andere schrijvers en te weinig van mezelf liet zien. Nu ik de zestig voorbij ben, moet dat maar eens afgelopen zijn: hier ben ik en dit vind ik. Het is meer uitgesproken dan eerder en dat maakt het ook gemakkelijker er iets van te vinden. Ik ben benieuwd wat ú ervan vindt.
Over Twan van de Kerkhof
leiderschapsexpert, directeur van European Leadership Platform
