Sinds 2012 brengen de Verenigde Naties in maart hun jaarlijkse World Happiness Report uit. Dit jaar staat Finland (wederom) bovenaan en is Nederland vijfde. Een belangrijke pleitbezorger en motor achter deze meting van geluk als indicator voor maatschappelijke vooruitgang is de Britse econoom Richard Layard. Hij schreef er een boek over: Can We Be Happier? In zijn boek kijkt Layard terug op alle kennis en inzichten over wat bijdraagt aan een gelukkige samenleving en wijst hij op kansen om ons geluk te vergroten.
Allereerst wil Layard een aantal misverstanden uit de wereld helpen. Zo worden we niet gelukkiger van economische groei op zichzelf, vooral als ongelijkheid hierdoor toeneemt. Veel bepalender zijn factoren zoals vertrouwen in de samenleving, generositeit, onderlinge steun, vrijheid, gezondheid en ja inkomen tot op zekere hoogte. We worden niet gelukkig van een samenleving die sterk is gericht op onderlinge competitie, waarbij jij verliest als ik win. Ondanks de individualistische trekken van deze tijd, ziet Layard dat een vriendelijker samenleving terrein wint. Gendergelijkheid en inclusiviteit krijgen meer aandacht.
Afgelopen jaar, bij de aanpak van Corona, hebben we kunnen zien dat landen met vrouwelijke regeringsleiders, zoals het gelukkige Finland en Nieuw-Zeeland het vele malen beter doen dan macho-leiders zoals Bolsanaro en Trump. Uit alle aandacht voor het World Happiness Report leidt Layard af dat veel overheden geluk een steeds serieuzere maatstaf zijn gaan vinden voor de staat van hun land.
Veel draait om gemeenschapszin praktijken om onze positieve eigenschappen, zoals generositeit, verder tot bloei te laten komen. Layard ziet dat er een vacuüm is ontstaan door de afbrokkeling van geloof en religieuze instituties. Tot genoegen van Layard zijn er allerlei mindfulness en zelfhelpgroepen in dat gat gesprongen om nieuwe rituelen op te bouwen, waardoor we elkaar beter gaan begrijpen, vertrouwen en steunen. De uitkomsten van het World Happiness Report onderbouwen het belang hiervan. Uit de laatste metingen blijkt wederom dat vertrouwen en goed doen meer invloed hebben op ons geluk dan salaris.
Als je kijkt naar de factoren die ons ongelukkig maken, dan springt mentale gezondheid eruit. Zeker in Westerse landen die nauwelijks bittere armoede kennen. Layard heeft de Britse regering overgehaald om het ziekenfonds, de NHS, meer werk te laten maken van geestelijke gezondheidszorg. Ook in Nederland gaat er veel levensgeluk verloren door depressie en andere geestesziektes, en zouden mensen mentale aandoeningen beter en sneller geholpen kunnen worden.
Gelukkige kinderen leren beter. Scholen hebben invloed op het geluk van kinderen. Layard zou willen dat scholen zich meer richten op vaardigheden die bijdragen aan het geluk van de leerling, en de rest van de samenleving. Denk aan het bespreken van waarden en wat voor mens je wilt zijn. En aan levenswijsheden zoals omgaan met emoties, begrip en zorg voor anderen, aandacht voor gezonde leefstijl, seksuele relaties, duiding van media en mentale gezondheid.
Als we een gelukkiger samenleving willen, dan is het belangrijk dat mensen meer plezier in hun werk beleven. Layard is een tegenstander van het Universele Basis Inkomen. Uit onderzoek blijkt steeds weer dat mensen zich beter voelen als ze werk hebben, ergens bij horen en iets betekenisvols doen. Zelfs tijdens de Coronapandemie, die ons geluk op allerlei manieren heeft beïnvloed, is het hebben van werk nog steeds een van de belangrijkste bijdragende factoren aan levensgeluk en tevredenheid. Landen die tijdens de pandemie de werkloosheid laag weten te houden, zien een meer veerkrachtige bevolking, zo blijkt.
Economen zouden zich dus moeten bezig houden met het behouden van economische stabiliteit, lage werkloosheid, gelijkheid van loon en inclusiviteit op de arbeidsmarkt, leven lang ontwikkelen om in te spelen op veranderingen door robotisering, globalisering en de transitie naar een zero-emissie-economie. Mondiaal is armoedebestrijding nog steeds erg belangrijk voor het bevorderen van geluk.
Layard heeft een grondige analyse geleverd van alle inzichten die hij in zijn carrière van minstens een halve eeuw heeft opgedaan. Het is bemoedigend dat geluk een steeds centraler begrip is geworden in de economie. Dat brengt balans in het denken over geluk, dat vooral besproken wordt in therapeutische en zelf-hulp-kringen. Ik hoop dat Can we be happier? in het Nederlands wordt vertaald en dat mensen (beleidsmakers, docenten, en eigenlijk iedereen) hier hun voordeel mee doen. Het boek leest prettig en is ook in het Engels zeer toegankelijk. Ieder hoofdstuk begint met een cartoon en eindigt met een samenvatting.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
