Hoeveel recht van spreken heeft het Westen? Wat geeft met name Amerika het recht om andere landen de les te lezen, wanneer het land zelf een enorme hoeveelheid boter op het hoofd heeft? Na een uiteenzetting over de verplaatsing van het economisch zwaartepunt in de wereld naar Azië, zijn dit de vragen die Kishore Mahbubani zich stelt in zijn boek De eeuw van Azië, met de sprekende ondertitel ‘Een onafwendbare mondiale machtsverschuiving’.
Mahbubani is Singaporees van geboorte. Hij studeerde filosofie in zijn geboorteland en in Canada. Hij was ambassadeur bij de Verenigde Naties en schreef essays met provocerende titels als ‘Can Asians Think?’ en ‘What the Rest Can Teach The West’. Mahbubani houdt van provoceren en dat levert interessante stellingen op.
Hij vindt bijvoorbeeld het eindeloze debat over toetreding van Turkije tot de EU maar geneuzel. Volgens Mahbubani zijn welvarende buren rustige buren. Daarom is het in het langetermijnbelang van de EU dat zoveel mogelijk omringende gebieden - niet alleen Turkije, maar ook Noord-Afrika - meegenieten van de welvaart van de EU. Maar zo wordt er in de EU niet gekeken naar de kwestie Turkije. Want telkens wanneer de EU-leiders bij elkaar komen, laten ze de kortetermijnbelangen van hun eigen kiezers zwaarder wegen dan het langetermijnbelang van het werelddeel Europa.
Een andere stelling van Mahbubani is dat de Westerse houding ten opzichte van vrije wereldhandel sterk ideologisch is beïnvloed. In de naoorlogse jaren, in de Koude Oorlog, waren de handelspartners bondgenoten. Het slechten van barrières en daarmee het verhogen van de levensstandaard, betekende automatisch een versterking van het bondgenootschap. Nu ook handelsbetrekkingen met Oost-Aziatische economieën moeten worden geregeld, hechten Amerika en Europa opeens veel minder waarde aan liberalisering. Dat komt volgens Mahbubani omdat het Westen deze Oost-Aziatische landen vooral als concurrenten beschouwt en veel minder als bondgenoten.
Verhelderend is de manier waarop Mahbubani tegen het broeikasprobleem aankijkt. Hij maakt het onderscheid tussen de ‘voorraad’ en de ‘stroom’ broeikasgassen. De meeste mensen denken bij het broeikasprobleem vooral aan de nieuwe uitstoot en menen dat die uitstoot de oorzaak van het probleem is. Ofschoon de uitstoot het probleem vergroot, is het niet de oorzaak. De echte oorzaak ligt in de voorraad die in de anderhalve eeuw sinds de Industriële Revolutie is verzameld. Daarom moet, zo vindt Mahbubani, voor een juiste en rechtvaardige oplossing van het broeikasprobleem de verantwoordelijkheid voor de ‘voorraad’ en de ‘stroom’ worden vastgesteld. Het mag duidelijk zijn dat volgens hem de verantwoordelijkheid voor de ‘voorraad’ bij de oude industriële wereld, het Westen, ligt. Die zal dan ook de grootste bijdrage aan de oplossing moeten bieden.
Wanneer het gaat om Amerikanen en de dubbelzinnige manier waarop zij andere landen de les menen te moeten lezen, is Mahbubani ongemeen fel. Hij vergelijkt de manier waarop het Amerikaanse Congres met het Volkenrecht omgaat met de verhouding tussen de Chinese Communistische Partij en het binnenlands recht: ‘Het wil anderen dwingen zich er aan te houden, maar vindt het niet nodig dat zelf ook te doen.’
Als het gaat om zijn democratische missie, zou Amerika meer naar zichzelf en zijn eigen geschiedenis moeten kijken, vindt Mahbubanie. Na de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring in 1776 heeft het honderd jaar geduurd voordat de slavernij werd afgeschaft. Het kostte 150 jaar voordat het vrouwenkiesrecht werd ingevoerd en bijna 200 jaar voordat de zwarten stemrecht kregen. ‘Kortom, het kostte de meest succesvolle democratie ter wereld 200 jaar om zijn democratie volledig te ontwikkelen. Dan kun je toch niet van andere landen eisen dat ze datzelfde binnen een paar jaar doen?’
Sommige van Mahbubani’s beweringen roepen instemming op, andere juist tegenspraak. Maar geen van alle zijn ze uit de lucht gegrepen. Hij voert goede gronden aan voor zijn zienswijzen. Dat maakt ze niet zaligmakend, maar ze geven wel stof tot denken. Dat maakt van De eeuw van Azië een prikkelend en interessant boek.
Over Annegreet van Bergen
Annegreet van Bergen is econoom, auteur van de bestseller Gouden jaren en journalist.
