Zieke wereldleiders

Dat veel politici uit de geschiedenis een bipolaire stoornis hebben, is al lang bekend. De bewering dat staatshoofden abnormale persoonlijkheden zijn, zoals David Owen het noemt, krijgt in 'Zieke wereldleiders' steeds meer reliëf. Het beroep trekt blijkbaar een soort mensen aan met een bepaalde persoonlijkheidsstructuur. Manfred Kets de Vries verkent dit thema al jarenlang voor managers in het bedrijfsleven. De in Amsterdam werkende Amerikaanse hoogleraar Arthur Mitzman was voorman van psychohistory-stroming in de jaren tachtig. Recent zijn in Nederland verkenningen gedaan over de mentale kant van de politiek-bestuurlijke wereld door Jan de Kramer in zijn boek 'De overheid is ook maar een mens' en door de psychotherapeut Joost Bosland in 'De waanzin rond Wilders'.

David Owen is perfect geëquipeerd om zijn verontrustende analyse over politiek leiderschap te geven. Owen is medicus, politicus en was onder meer Brits minister van Buitenlandse Zaken. Als internationaal onderhandelaar heeft hij zijn sporen verdiend. Veel mensen van wie Owen een soort van diagnose stelt, kent hij van nabij. Het desastreuze beeld van bijvoorbeeld Tony Blair dat hij schetst, is daarom extra onthutsend. Van Milosevic, die Owen ook vaak heeft ontmoet, vermoed je wel iets. Maar dat Blair zich zo door zijn Messiaanse vorm van hoogmoed liet leiden, is beangstigend. Net als de letterlijke rusteloosheid die hij constateert. Vooral door de vele details en persoonlijke gesprekken die hij met het slachtoffer had tijdens de manische fase. Het is beangstigend enerzijds, aan de andere kant ook fascinerend. Dat geldt eigenlijk voor alle andere beschreven personen. En er komen veel grote leiders voorbij. De paranoia van Johnson, het alcoholisme van Nixon, de dementie van Reagan, de roes van de macht van Bush, om het even onder Amerikaanse presidenten te houden. Er zijn in de Nederlandse uitgave minder leiders besproken dan in de Engelse versie volgens het voorwoord, maar toch is het boek omvangrijk en indrukwekkend genoeg om ademloos te worden gelezen door iedereen die gefascineerd is door geschiedenis, leiderschap en politiek. Soms moet je even door de 'als ... dan'-redeneringen heen lezen, die vooral als rechtvaardiging van Owens eigen handelen opgeld doen. Zoals, in verkorte versie: 'Als de sjah van Perzië mij indertijd had verteld dat hij ziek was, dan was Khomeiny niet of later aan de macht gekomen in Iran, waardoor, een hele serie redeneringen later, de aanslagen van 11 september niet hadden plaats gevonden.' Dat werk. Waar het bij Owen in 'Zieke wereldleiders' over gaat, is hoe leiders hun fysieke of mentale handicaps het hoofd bieden. Mitterand is daarin de ongekroonde Zonnekoning van Owen. Hij had vrijwel zijn gehele periode als Franse president met prostaatkanker te kampen. Ook Kennedy, die aan een veelheid van klachten leidde, komt er uiteindelijk goed vanaf. Toch voldoen ze beide niet aan één van Owens leringen die hij trekt uit de ziektegeschiedenissen. Geheimhouding van de ziekte, de medische doofpot, is volgens Owen een bron van veel kwaad. Ook over de rol van lijfartsen, die hij soms ook heeft geïnterviewd, is hij kritisch. Daarnaast pleit hij voor intensieve keuringen met openbaarmaking van de resultaten. Een prachtig boek, waarin veel thema's rond leiderschap en psychische gezondheid een plek krijgen. Maar alleen al door de verslaglegging uit eerste hand van een aantal casussen is het een boeiend verhaal.