Samenwerking in de publieke dienstverlening

Promotieonderzoeken leiden niet vaak tot leesbare documenten. Daarom laat ik ze zelf vaak links liggen of ik gebruik alleen de samenvatting. Als heel boek zijn ze meestal niet erg aantrekkelijk. Pieterjan van Delden is er met 'Samenwerking in de publieke dienstverlening' echter in geslaagd om een heel leesbaar verslag te schrijven van zijn onderzoek. Geen hoogdravend wetenschappelijk vocabulaire, maar gewoon duidelijke taal. Ieder hoofdstuk begint met een ingekaderde samenvatting in 'bullet points' en wordt afgesloten met zijn conclusies. Regelmatig wordt de tussenstand opgemaakt in een afzonderlijk kader getiteld 'Tussenstand', waarin de auteur een belangrijk opgedaan inzicht vastlegt en uitlegt. Met dit alles neemt hij de lezer aan de hand naar de eindconclusies van het onderzoek. En die zijn zeer de moeite waard. 'De kracht van samenwerkingsverbanden schuilt in de energie die voortkomt uit de impulsen van intentioneel, activistisch en verbindend gedrag', zo concludeert de auteur. 'Goed gebruik van deze hefbomen leidt tot meer maatschappelijk effect.' En daar moet het mijns inziens in de publieke dienstverlening om te doen zijn. Volgens Van Delden leert de praktijk echter dat veruit het merendeel van publieke samenwerkingsvormen slechts resulteert in operationele verbeteringen voor de individuele deelnemende partijen. Een efficiënter proces heeft echter lang niet altijd het gewenste maatschappelijk effect. De genoemde impulsen, interventies volgens Van Delden, zijn voorwaardelijk voor een goede samenwerking. De intentionele impuls schept de voorwaarden voor de samenwerking. Het stelt doelen en verbindt de actoren. De activistische impuls genereert energie, voortkomend uit gezamenlijk handelen en de verbindende impuls genereert 'ontmoetingsenergie', het voor en met elkaar willen samenwerken. Daarvoor dienen de individuele belangen echter goed gereguleerd te worden. De onderzoeker beschrijft drie strategieën voor de ontwikkeling van de samenwerking: de sturende overheid en de maatschappelijke coalitie, die zich beide richten op een concreet programma met concrete doelen die gehaald moeten worden, en de exploratieve strategie, die zich richt op het opzoeken en creëren van situaties met gunstige procescondities. Uit het onderzoek van Van Delden blijkt dat juist de een exploratieve strategie meer positieve resultaten oplevert dan een meer programmatische strategie. Een exploratieve strategie heeft de meeste kans op het laten ontstaan van kernen van operationele intelligentie, door mij geïnterpreteerd als: 'Wij weten meer dan Ik'. Sturende en coalitiegerichte strategieën leiden bij de deelnemende individuen vaak tot 'handelingsverlegenheid', een situatie waarbij het individu veel informatie heeft over een situatie, maar geen oplossingsrichting durft te kiezen. Volgens mij wordt dit vooral veroorzaakt door de hiërarchische organisatie en sturing, het beperkte mandaat en de beoordelingsmethodiek. Echt goede besluiten worden er op deze wijze niet genomen. Het onderzoek van Van Delden geeft mijns inziens aan dat de klassieke bestuurlijke besluitvormingsprocessen hun tijd gehad hebben. Er bestaat een maatschappelijke behoefte aan meer invloed op de bestuurlijke besluitvorming. Exploratieve samenwerkingsverbanden in de publieke sector lijken daarvoor een goede strategie, die niet alleen leidt tot meer positieve energie en motivatie, maar ook nog eens tot kwalitatief betere besluiten. Dergelijke participatieve processen met intensieve interactie en relaties tussen individuen genereren vertrouwen en coöperatief gedrag. Volgens mij is daar in de publieke dienstverlening momenteel flink tekort van. Een exploratieve strategie volgen zal voor politici, bestuurders en managers in de publieke dienstverlening even wennen zijn. In plaats van over te lopen van hun eigen ambities, doen ze er goed aan vooral faciliterend aan de slag te gaan. Voor maatschappelijk effect in de publieke dienstverlening richt u zich beter op het besluitvormingsproces en op het ontwikkelen en gebruik van de collectieve intelligentie van een groep.