Zelfsturing of samensturing?

Het boek heeft een grappige structuur. De roeisport vaart door het boek en de stuurvrouw spreekt wijze woorden. Aan het einde van ieder hoofdstuk komt stuurvrouw Baukje van de vrouwenacht aan het woord. Sturen, zelf of samen wordt daarmee een rode draad door het boek. Aan het einde van ieder hoofdstuk wordt een vertaalslag gemaakt van de wereld van het roeien naar leiderschap in organisaties. We zitten immers allemaal in hetzelfde schuitje. Vaak denk je dat je zelf stuurt maar weet je dat het mede afhankelijk was collega, cliënt of leidinggevende. Daarmee is gelijk het antwoord op de vraag uit de titel gegeven. Zelfsturing kan alleen door samensturing en samensturing krijgt pas de goede richting door zelfsturing. En als het om leiderschap gaat begint dat eerst en vooral bij eigenleiderschap (lees hiervoor de boeken van Ruth Cohn) We leven in een paradoxale tijd . Zekerheden blijken schijnzekerheden en goedbedoelde structuren worden steeds vaker als keurslijf ervaren. Daarvoor voeren de auteurs Ricardo Semler, Jan Rotmans, Jos de Blok en anderen op. En terecht. Het gaat om Leiden én Volgen, over Dienen én Richting geven, in Dialoog zijn én Aanspreken. Kortom; over balanceren. Het is lang niet altijd duidelijk wat de goede volgende stap is. Niet voor niets wordt Machedo geciteerd ‘er is geen pad, al gaande wordt de weg gebaand’ Dat maakt veranderen ook zo lastig. Na de eerste inleidende hoofdstukken zoomen de auteurs in op de dialoog als leidend en lerend principe. Maar het duurt tot het einde van het boek voordat kritisch naar de toepassing van de dialoog als principe wordt gekeken. Immers; als dialoog dé aanpak is om de paradox te hanteren, waarom gaat het in veel organisaties dan toch zo vakkundig fout? Een boek dat dialoog centraal stelt wint aan kracht wanneer het reflecteert op de schaduwkanten. En daarover gaat het hoofdstuk ‘De gevaarlijke dialoog’ . De oude wijn wordt maar al te vaak in nieuwe zakken verpakt. Dan wordt er met de mond beleden dat dialoog belangrijk is, dat de cliënt centraal staat en dat we zelfsturend gaan werken. Maar er hoeft maar iets te gebeuren of de organisatie schiet terug in haar oude stand van control. Dat de dialoog relevant en cruciaal is dat weet ik. Maar waarom het te vaak fout gaat vind ik interessanter. De hoofdstukken over de dialoog als middel voor intimidatie en onderdrukking heb ik met belangstelling gelezen. En eerlijk gezegd vind ik dat de auteurs wat weinig aandacht besteden aan waarom verandering vaak niet van de grond komt. Maar dat is mogelijk stof voor een volgend boek, dat nog ‘onderweg’ is. Veranderen blijft taai. En dialoog is geen Haarlemmerolie. Al lezende vroeg ik me af voor wie dit boek eigenlijk is geschreven. Niet expliciet voor managers van organisaties . Zij die ‘leiding’ moeten geven aan de verandering. Hoewel er wel voortdurend tips worden gegeven wat je zou kunnen doen als leider. Als ik het goed lees dan is het boek geschreven; voor ‘mensen die in beweging komen, mensen die zorgen voor ontwikkeling in de richting van de gedroomde organisatie, mensen op iedere willekeurige plek in de organisatie.’ En dan helpt het wel wanneer zo’n mens die door zijn positie en invloedsmogelijkheden extra vaart in de verandering kan brengen dit boek als eerste leest en in de praktijk brengt. Niet voor niets wordt Jos de Blok veelvuldig aangehaald in het boek. Jos de Blok is de ’lonely nut’ uit het filmpje van Derek Sivers. Wat Jos en veel andere leidinggevenden uit de zorg nodig hebben zijn de first followers. Misschien is dat wel de kern van het boek. Het leiderschap van de first follower. Ga het zelf lezen. Het leest lekker weg en als je van roeien houdt kun je ook alleen de hoofdstukken over de vrouwenacht lezen. Dan heb je een goede kern te pakken.