Hoe ruikt verandering?

De auteurs beschrijven het belang van taal voor verandering: ‘rode draad in deze tekst is dat u – net als wij – voor het bewerkstelligen van verandering (of juist het voorkomen, vermijden, verhinderen daarvan) altijd en overal onvermijdelijk een beroep doet op taal; om te begrijpen, te beschrijven, te beoordelen en te beïnvloeden’. De auteurs benadrukken dat het boek geen stappenplan is voor verandering, maar dat ze de lezers willen aanmoedigen om zelf hun taalregisters uit te breiden. Een mooi onderwerp, taal in combinatie met verandering. Als adviseur merk ik dat taal een ontzettend belangrijke rol speelt in het adviesvak. Uitspraken als ‘we moeten eerst draagvlak creëren door verschillende partijen te masseren’ en ‘de integraliteit en verticale aansprakelijkheid vanuit diverse onderdelen wordt geborgd door een genormaliseerde samenvoeging en ontsluiting van informatie’ kom ik vaak tegen. Soms werkt het, bijvoorbeeld in een politieke context, maar soms zorgt het ook voor behoorlijke weerstand. Bovenstaande uitspraken uit mijn praktijk vind ik mooi aansluiten bij de ‘kretologiemixer’ die Terlouw en Van Twist beschrijven: in deze tabel hebben de schrijvers drie kolommen gemaakt met woorden die op iedere manier gecombineerd kunnen worden. Mooie voorbeelden zijn: ‘een geïntegreerde aansturing van constructivistische systeemmodellen’ of ‘een strategische koppeling van interactieve beleidsnetwerken’. Deze zinnen roepen volgens de auteurs de vraag op wat nu eigenlijk de rol is van vaktaal bij verandering. Want mocht er iets misgaan in het verandertraject… dan kunnen mensen zich (helaas) verschuilen achter dergelijke taal. Wanneer je verder leest en in de laatste hoofdstukken terechtkomt, schetsen de schrijvers een manier waarop je tot een nieuwe taal komt voor verandering. De schrijvers kiezen enkele woorden uit en laten je zien hoe je deze woorden kunt oprekken zodat je er anders naar gaat kijken. Het woord ‘verbinden’ kun je bijvoorbeeld oprekken middels een paradox zoals ‘afstand scheppen om dichterbij te komen’. Als adviseur helpt je dit om goed na te denken over de woorden die je kiest in een verandertraject. Kortom, dit boek kan ik aanraden aan adviseurs die willen oefenen met verschillende soorten taal voor verandering. Maar hoe verandering nu daadwerkelijk ruikt, is een vraag die de schrijvers in het midden laten liggen. Is het bijvoorbeeld de geur van het parfum van de volgende verandermanager? Of de geur van brandend rubber van gas geven en remmen tegelijk?