Schaarste

Mullainathan & Shafir koppelen schaarste in hun boek aan het gedrag van mensen. Want, zo stellen de auteurs, ‘voor economen is alles schaars - zelfs de grootste rijkaards kunnen niet alles kopen. Maar het gevoel van schaarste is niet alomtegenwoordig.’ Hier ontstaat een haat-liefdeverhouding: het gevoel van schaarste dwingt je te focussen maar zorgt tegelijkertijd voor tunnelvisie. ‘Schaarste’ leest lekker weg, ondanks de vele theorieën en onderzoeken die worden beschreven. Toch vind ik het moeilijk om in een paar zinnen op te schrijven waar dit boek in de kern over gaat. De auteurs geven enorm veel voorbeelden, en soms krijg ik het gevoel dat ze ‘smijten’ met termen. Voorbeelden hiervan zijn ‘vloeibare intelligentie’, ‘executieve controle’, ‘schaarsteval’, ‘bandbreedte’, ‘focuseffect’ en ‘focusdividend’. Om een beeld te schetsen waar dit boek over gaat zal ik hieronder twee voorbeelden beschrijven die de auteurs meerdere malen terug laten komen. Stel, een drukbezette manager krijgt vandaag te horen dat ze morgen een belangrijke presentatie moet geven. Echter, vanavond geeft haar dochter een toneelvoorstelling. De drukbezette manager wil natuurlijk een goede moeder zijn en besluit om toch naar haar dochter te gaan kijken. Maar tijdens de voorstelling kan ze maar aan één ding denken: die belangrijke presentatie van morgen. Ze geniet minder van haar dochter en snauwt haar af wanneer ze samen op weg naar huis gaan. De schaarse tijd die de manager heeft, bepaalt haar gedrag: ze reageert geprikkeld op haar dochter terwijl ze dit helemaal niet wil. Een ander voorbeeld gaat over het onderwerp armoede en legt een link tussen bandbreedte – de hoeveelheid informatie die je kunt verwerken – en schaarste. Er wordt in het boek beweerd dat armere mensen niet alleen geld tekort komen, maar ook lijden aan een gebrek aan bandbreedte. Omdat armere mensen continu bezig zijn met de eindjes aan elkaar te knopen, hebben ze minder speelruimte in hun hoofd. Hierdoor worden rekeningen niet op tijd betaald, ontstaat er een lagere productiviteit op het werk en wordt het verwerken van informatie moeilijker. Wat zal een arme student bijvoorbeeld onthouden van een college als hij continu denkt aan hoe hij de huur van zijn studentenkamer deze maand gaat betalen? Je raadt het antwoord al: weinig. Schaarste levert ook iets positiefs op, naast de nadelige gevolgen die door veel mensen worden ervaren of benadrukt. Wanneer iemand aan het einde van de maand krap bij kas zit, is die persoon zich bewuster van wat die euro waard is en wat ervoor gekocht kan worden. En wanneer een deadline nadert, merk ik dat ik meer gefocust en productiever ben. De schaarste in tijd dwingt me om efficiënter te werken en me niet te laten afleiden door een volle mailbox. Na het lezen van dit boek heb ik het gevoel dat mensen een haat-liefdeverhouding hebben met schaarste. Het dwingt tot het maken van scherpere keuzes en tot efficiënter werken, al is het soms ook prettig om ‘zonder na te denken’ eerst de leuke taken uit te voeren. Volgens mij krijgt iedereen hier in zijn werk wel eens mee te maken, leuk om me daar nu bewust van te zijn!