Bloed zweet maar samen is een uitstekend boek waaruit blijkt dat duurzame innovatie niet makkelijk maar wel mogelijk is. Nuttig voor grote bedrijven én start-ups! De auteurs bieden een mooie combinatie van theorie en praktijk, in een vlotgeschreven boek met heel aansprekende voorbeelden van bestaande samenwerkingsverbanden. Bovendien is het superrelevant omdat het focust op duurzaamheids-ontwikkelingen.
Mars en de maan
Het boek begint met een intrigerende intro. We putten de aarde uit. En er is geen planeet B! Hoewel … Musk en Bezos hebben plannen voor kolonisatie van Mars en de maan. Gaan we daarmee dezelfde fouten maken? Zoals Amerika werd gekoloniseerd, het land werd toegeëigend en ‘leeggeroofd’, omdat er zo te zien genoeg van alles was? Duurzaam beheer was iets van de oorspronkelijke bewoners, maar niet voor de kolonisten, die uitgingen van het standpunt dat God het land aan de mens had gegeven om te bewerken. Het land was ondergeschikt aan de mens. Mars en de maan zijn braakliggend, en kunnen worden omgevormd tot grond die ten dienste staat aan de mens. Toch?
Haalbaar en betaalbaar
Mars en Maan komen in de rest van het boek niet meer terug, maar de toon is gezet. Er wordt al jaren gewaarschuwd voor uitputting van de aarde, en we doen te weinig om het tegen te gaan. Duurzaamheid is mooi, maar het moet wel ‘haalbaar en betaalbaar’ blijven. De leden van de Amerikaanse Business Roundtable tekenden in 2019 een verklaring dat ze voortaan in plaats van een shareholder-, een stakeholder-benadering zouden toepassen. Dat klonk goed, maar werd niet waargemaakt. Ze zijn zelfs 20% meer aandeelhouder-gefocust (met dividend-uitkeringen en inkoop aandelen) dan bedrijven buiten deze Roundtable. Daar heb je weinig aan.
Start-ups
Gelukkig zijn er ook veel voorbeelden van hoe het wél moet. En de auteurs gebruiken hier niet de bekende voorbeelden van Tesla en Patagonia, maar komen met (voor mij) onbekende initiatieven en bedrijven als PHYSEE, een producent van glas dat zonlicht omzet in zonne-energie. Denk aan ramen voor gebouwen, auto’s en kassen, maar ook brillenglazen. Belangrijk is natuurlijk dat ze kunnen opschalen om voldoende impact te hebben. (Of juist niet opschalen, maar zich overbodig maken doordat grote bedrijven hun ideeën implementeren, zoals Kromkommer). Dat opschalen kan door zich te laten overnemen door een grote partij, of door een partnerschap daarmee.
Partnerschappen
De verschillende soorten partnerschappen worden in het boek verder uitgewerkt: enkelvoudig en meervoudig. Bij enkelvoudig gaat het om de (duurzame) bedrijfsdoelstellingen van de partners, denk aan het maken van duurzame producten die op termijn de markt veranderen (bijvoorbeeld vleesvervangers). Bij meervoudige partnerschappen gaat het primair om het veranderen van een systeem, en is voordeel voor de participanten van ondergeschikt belang (of helemaal afwezig); de duurzame bedrijfsdoelen zijn hoogstens een middel. Deze meervoudige partnerschappen zijn van cruciaal belang omdat de systemische veranderingen, de transformaties, die we nu nodig hebben om de SDG's, de doelen voor duurzaamheid, rechtvaardigheid en inclusie te behalen, niet meer met enkelvoudige partnerschappen te realiseren zijn.
Enkelvoudig
Als voorbeeld van een enkelvoudig partnerschap wordt Niaga-DSM uitgewerkt. Niaga ontwikkelde circulaire vloerbedekking, maar had daarvoor afbreekbare lijm nodig. DSM leverde de lijm én wilde in Niaga investeren. Dit leidde tot een joint-venture: DSM-Niaga, waarmee de gelijkwaardigheid van de partijen tot uitdrukking kwam. De JV werd ‘op afstand gezet’, waardoor het de creativiteit van een start-up kon behouden, terwijl het zich wel aan de procedures van DSM hield.
Meervoudig
Een andere start-up is DoctHERs. In Pakistan is de meerderheid van de afgestudeerde artsen vrouw. Maar als je trouwt, moet je voor je man en kinderen zorgen. Zo verdwijnen heel veel artsen van de arbeidsmarkt. Daarnaast is de toegang tot gezondheidszorg in Pakistan heel slecht, er is een groot gebrek aan artsen. DoctHERs is een online platform wat vrouwelijke artsen real time verbindt met patiënten die geen geld voor zorg hebben, of te ver weg van gezondheidscentra wonen. Er werken inmiddels 150 artsen. Ze werken samen met Unicef en UNDP en met multinationals als Tommy Hillfiger, Philips en Unilever. Hun verkoopkanalen worden gebruikt voor voorlichting, hun medewerkers zijn lid van het platform.
Succesvolle samenwerking
Als conclusie analyseren de auteurs 8 aspecten voor een succesvolle samenwerking, waarbij ze gebruikmaken van de diverse voorbeelden die eerder aan bod kwamen: actoren (wie), motivatie (waarom), doel (wat), vorm (hoe), middelen (waarmee), acties (hoe) en realisatie (wanneer zijn partijen tevreden met het resultaat?).
Origineel en overtuigend
Het boek is bepaald origineel: al bij de inleidende hoofdstukken lezen we niet ‘meer van hetzelfde’ over de noodzaak van duurzaamheid, maar wordt de insteek van dienstbaarheid gekozen, meer een mentaliteitskwestie dus, of zelfs een geloofsovertuiging. Daarbij zijn deze hoofdstukken kort en krachtig, want de problemen kennen we nu wel (toch?).
In de volgende hoofdstukken zijn grote hoeveelheden voorbeelden opgenomen, ook van mislukkingen. Het zijn de (voor mij) wat minder bekende voorbeelden, met meestal Nederlandse spelers in de hoofdrol. Slim, want je voelt je heel trots als je dit leest. Veel initiatieven zijn gelieerd aan DSM en Unilever, die dus niet voor niets zo’n duurzame reputatie hebben. Ik denk ook dat de voorbeelden zowel veel bestaande grote bedrijven als start-ups zullen inspireren. Omdat het gaat om organisatievormen en niet om techniek, zal het boek lange tijd relevant blijven.
Jargonvrij
Het boek is goed gestructureerd en prettig leesbaar, jargonvrij, en consistent geschreven. Je zou niet zeggen dat er drie auteurs zijn! Heel handig is het overzicht van kernpunten wat na elk hoofdstuk is opgenomen.
De boodschap van het boek is helder en overtuigend: samen met anderen kunnen we iets doen aan duurzaamheid maar ook aan sociaal-maatschappelijke problemen. Samenwerkende bedrijven kúnnen het verschil maken.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
