Martin van Staveren verandert je perceptie. Risicomanagement hoeft geen noodzakelijk kwaad te zijn, maar kan toegevoegde waarde bieden. Hij wil mens en bedrijf doelgericht leren omgaan met risico’s én kansen in complexe situaties.
Praktisch
Risicodialoog is niet het eerste boek van Van Staveren. Eerder schreef hij Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020). Wat mij betreft is dit het meest praktisch toepasbare tot nu toe. Risicodialoog is compact, zo’n 140 pagina’s. Hiermee zeg ik overigens niet dat zijn eerdere boeken taai, theoretisch of abstract zijn: Van Staveren blijkt iedere keer in staat om praktijkvoorbeelden en casussen te koppelen aan theoretische inzichten. Vanuit zijn achtergrond is dat ook niet zo gek: hij is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij promoveerde op risicomanagement en werkte heel wat jaren als ingenieur, projectleider, productmanager, sectordirecteur en onderzoeker binnen organisaties.
Verscheidene perspectieven
Mooi vind ik hoe hij zich vastbijt in dit toch wel een taaie onderwerp, het vak vanuit verscheidene perspectieven belicht en op de kaart weet te zetten bij verschillende doel- en belangengroepen.
Specifiek is dit boek een aansporing om in bedrijven de dialoog aan te gaan over risicogestuurd werken. Dat kan je doen door transparant, inhoudelijk en open over risico’s te praten met elkaar. Mijn eerste gedachte was: dit boek gaat je vertellen hoe ik risico’s kan beperken. Niets van dat! Eigenlijk het tegenovergestelde: Van Staveren staat ervoor om vooral niet alles te willen voorkomen. Maar door risico’s inzichtelijk te maken, concreet met elkaar te bespreken en zeker ook de kansen erin te leren zien.
Hij komt met een verrassend eenvoudige methodiek om gesprekken te voeren en vast te leggen. Geen ingewikkelde papieren tijger, want het gaat om de bewustwording met elkaar én de dialoog.
VUCA wereld
Het boek vertrekt vanuit het idee dat we heel veel problematieken in organisaties niet kunnen vangen in simpele oorzaak-gevolg verbanden. Want daar zijn ze simpelweg te complex voor. We leven in een volatiele, onzekere, complexe en ambigue wereld, en iedereen leeft ook nog eens volgens eigen overtuigingen en opvattingen. Dan volstaat deze eendimensionale manier van redeneren niet meer. ‘Wilde vraagstukken’, zoals Van Staveren ze noemt, vragen om een compleet andere benadering: een risicodialoog.
Risicodialoog
Wat is een risicodialoog? Het wordt hier getypeerd als een gesprek over expliciet, realistisch en gestructureerd omgaan met onzekerheden, risico’s en kansen, waarbij alle deelnemers aan het gesprek vrijmoedig spreken en openhartig luisteren. Het zijn open gesprekken met gelijkwaardige deelnemers die elkaar waarderen, nieuwsgierige en niet-oordelende vragen stellen en waarbij deelnemers zich er tegelijkertijd bewust van zijn dat ze hun eigen set aan overtuigingen mee het gesprek in brengen.
Dialogen worden op inhoud gevoerd en, nu wordt het interessant, gesprekspartners zijn in staat om hun eigen onderliggende normen en waarden te expliciteren. Hier zit de aanname onder dat zij deze van zichzelf kennen. Een behoorlijke klus, durf ik als psycholoog te zeggen! En het is een essentieel dat de deelnemers aan de gesprekken leerbereid zijn en eigen fouten durven toegeven. Hier lees ik een vleugje Brené Brown. Blij ben ik dan Van Staveren vervolgens niet op de proppen komt met een hoofdstuk over effectieve gespreksvaardigheden: dat zou hier misplaatst zijn. Wel helpt hij ons op weg door een aantal referenties te geven van experts die hier goed thuis in zijn.
DOD
Nu komen we op het punt in het boek waar het eigenlijk om gaat: de methode Doel, Onzekerheid, Doen (DOD). Een risicodialoog bestaat volgens Van Staveren uit drie vragen: wat is het Doel, wat is Onzeker, en wat staat ons te Doen? Dit kan eventueel worden aangevuld met: voor wie? En, door wie?
Hij voegt zes elementen toe die van invloed kunnen zijn: tijd, geld, kwaliteit, veiligheid, reputatie, duurzaamheid. En net de indeling van de mogelijke oorzaken onderliggend aan de risico’s: HOT-RIP, oftewel Human, Organization, Technology en Regulation, Industry and Politics (versterkende oorzaken).
Bij Doen lezen we vier categorieën, de vier T’s: Terminate (stoppen), Treat (behandelen), Transfer (overdragen) en Tolerate (accepteren). Minstens zo boeiend is dat hij een psychologisch element toevoegt: omdenken (kun je de oorzaak van de onzekerheid ombuigen in een kans?). Ik moet hier meteen aan het opvallende boek van Berthold Gunster denken. Al met al biedt Van Staveren een overzichtelijke indeling die je makkelijk onthoudt en toepast.
Toepasbaarheid
Van Staveren past zijn eigen lessen toe en doet ook zelf aan omdenken: presenteer risicodialoog als een helpende innovatie en niet als een verplichting. Natuurlijk daarbij wel rekening houdend met de cultuur, structuur, motivatie en kwaliteiten van de belanghebbenden die er idealiter mee aan de slag gaan. Begin vooral klein, zoals hij dat zelf ook zegt te doen (in de bijlage vind je een casus hierover).
Afdronk
De methode is eenvoudig, de geboden tools zijn dat ook. Aan het eind van elk hoofdstuk vind je de kern in een aantal punten, dat is altijd fijn. Én: Van Staveren weet uitstekend weg te blijven van vaktaal, waardoor het boek toegankelijk en goed leesbaar is. Er is een stevige lijst met bronmateriaal, zoals de link naar het uitstekende boek Socrates op sneakers van Elke Wiss.
Samengevat is Risicodialoog een prettig te lezen boek voor de beginnende geïnteresseerde voor het vakgebied, alsook voor de gevorderde risicomanager als naslagwerk.
Over Danny Mullenders
Danny Mullenders is assessmentpsycholoog, coach, auteur en spreker. Als expert op het gebied van organisatiepsychologie helpt hij mensen, teams en organisaties hun keuzeruimte te zien én benutten. Hij ontwikkelde zich tot een van Nederlands meestgelezen psychologen en coaches. Hij schreef de # 1 bestsellers Daarom doen ze dat en Laat je niet kiezen. Op dit moment schrijft hij aan zijn derde boek.
