Het ACT basisboek - ‘Dikke, serieuze pil, met lichte kost’

‘Het lijkt wel een kookboek’, merkte mijn partner op. Een logische vergelijking: Het ACT basisboek is een dikke pil met harde kaft én zelfs een leeslint. En toepasselijk, omdat metaforen zo belangrijk zijn in ACT. Het basisboek biedt echt een recept, met ingrediënten, filmpjes met demonstraties en heel veel tips voor variatie. Zo veel zelfs, dat het niet allemaal in dit boek past. Met een QR-code krijg je toegang tot nog meer materiaal, en nog veel meer met de app waarvan je als lezer een maand gratis gebruik mag maken. En dit allemaal met als doel om als therapeut en coach je client in maximaal zes sessies te helpen. Niet dat dan de klachten zijn verdwenen. Maar ACT leert je om er anders mee om te gaan. En dan vooral met de manier waarop je over je klachten denkt. Want de A staat niet voor niets voor Acceptance: klachten horen nu eenmaal bij het leven.

Stiekem toch een dogma

ACT is geen kerk met dogma’s, maar een speeltuin, aldus Jansen. Dus therapeuten en coachen, leef je uit! Combineer wat je leert over ACT gerust met methodieken die al gebruikt. Tenminste… zolang je maar niet het gevecht aangaat met je eigen gedachten. Dit is de belangrijke rode draad in het gedachtengoed, Jansen haalt het zeer regelmatig in verschillende vormen aan. Stiekem toch een dogma? Misschien wel, maar het is wel de basis. Die is gebaseerd op de Relationeel Frame Theory, waarin de manier waarop onze hersenen met taal omgaan centraal staat. Hier werd ik als coach en als taalkundige natuurlijk heel blij, blijkt mijn studiekeuze van vroeger toch te kloppen! Kort gesteld: onze hersenen gaan hun eigen gang. Ze leggen associaties en denken van alles. Het heeft geen enkele zin om daarmee in discussie te gaan, om ellenlange vergaderingen met jezelf te houden. En dus ook niet om te proberen om gedachten te vervangen door andere gedachten. Ook dit komt regelmatig terug: positieve affirmaties werken niet. Sterker nog: ze zijn contra-productief! ACT leert je om je gedachten niet per se serieus te nemen. Door je hersenen een naam te geven (die van Jansen heten Harry), kun je er afstand van nemen. Oh, daar gaat Harry weer. Lekker laten denken.

Gek stemmetje

Klinkt dit stoïcijns, Boeddhistisch en mindful? Dat klopt. Mindfulness is niet voor niets een van de pijlers van ACT. ACT is dan ook eigenlijk niets nieuws. Zoals Jansen stelt: ACT is een verzameling evidence-based technieken, waarvan de meeste ook los voorkomen in andere therapievormen, en ook in verschillende religieuze en spirituele stromingen. De kracht van ACT ligt in de consequente manier waarop je met je gedachten leert omgaan. Door ze niet serieus te nemen (zeg hardop wat je denkt met een heel gek stemmetje), door je patronen te doorbreken (neem eens een douche met yoghurt!), door je waarden te onderzoeken (zijn het sociaal wenselijke waarden of zijn ze echt intrinsiek? En vooral: handel je ernaar?).

Het ACT basisboek is de ultieme gids voor professionals, zo staat het tenminste op de kaft. Het is zeker compleet, met theoretische basis en een blik naar de toekomst (die me eerlijk gezegd boven de pet ging, maar er komt vast een keer een nieuw boek). Het is geschreven zoals Jansen praat en wil zijn: met humor en lekker puberaal. Een dikke, serieuze pil, met lichte kost. Voor therapeuten en coaches, met de bedoeling dat zij het eerst allemaal op zichzelf toepassen. Ik ben begonnen. Met yoghurt douchen heb ik nog niet aangedurfd.