Shane Parrish heeft in Clear thinking ontrafeld wat er in ons hoofd gebeurt op die kleine beslismomenten. Zijn boek bevat waardevolle lessen om helder na te denken en op je best te zijn bij de dagelijkse beslissingen.
Farnam Street
Parrish runt al jaren de interessante blog Farnam Street. Zijn wekelijkse mail met brain food vind ik een van de meest lezenswaardige nieuwsbrieven in mijn mailbox, met inzichten over leren, beslissen, mentale modellen en beter nadenken. Zijn inzichten komen nu samen in dit boek. Hierin verwijst hij ook naar de titel van zijn blog, Farnam Street. Dat is de straat waar het bedrijf van Charlie Munger is gevestigd. Deze onlangs overleden investeerder was de rechterhand van Warren Buffett. Parrish is een groot bewonderaar van Munger vanwege zijn afgewogen manier van beslissingen nemen.
Denken we eigenlijk wel?
Op heel veel momenten handelen we vanuit de automatische piloot. Onze reacties zijn grotendeels reflexen en ingesleten patronen. We hebben niet eens door dat er een beslismoment is. We doen gewoon wat we altijd doen. Als het mis gaat, geven we de omstandigheden de schuld. We worden boos of hebben medelijden met onszelf. Parrish heeft het zelf allemaal meegemaakt. Onze biologie stuurt ons een bepaalde kant op. We verdedigen ons territorium, we zijn scherp op hiërarchie, en we beschermen ons eigen hachje als het erop aankomt. We reageren geëmotioneerd, ons ego raakt gekrenkt, we gaan mee met de groep, of we zijn gewoon lui en houden alles het liefst zoals het is.
Ken je basisneigingen
Als we begrijpen hoe het komt dat we op een bepaalde manier reageren, dan weten we ook waar de aanknopingspunten voor verandering zitten. In de eerste plaats kunnen onze emoties de loop met ons nemen. We worden boos of jaloers op een rivaal, die het wel is gelukt om een product te leveren. We voelen ons in de hoek gezet door een leidinggevende die onze inzet niet lijkt te waarderen. Die emoties staan in de weg om ons beste werk te leveren.
Daarbij komt uiteraard ook ons ego om de hoek kijken, dat zich gekrenkt voelt. We kunnen heftig reageren als onze eigenwaarde of onze positie in de groep in het geding komt. Tegelijkertijd zorgt een groot ego ervoor dat we de risico’s van bepaald gedrag niet zien. Soms vinden we het zo belangrijk om gelijk te hebben, dat we niet door hebben dat we onszelf voor schut zetten. Op het sociaal vlak willen we het liefst niet opvallen in de groep, geen rare dingen doen. Als we iets anders dan anders doen, lukt dat de eerste keer vaak niet zo goed. Onze vrees voor onderprestatie kan een reden zijn om te doen wat we altijd deden en ons te conformeren aan wat de groep van ons verwacht. De groep wil vaak ook dat dingen blijven zoals ze waren.
Verandering gebeurt alleen als je onafhankelijk nadenkt, en iets doet dat niemand anders doet, met het risico dat je jezelf voor schut zet. Verandering vinden we ongemakkelijk. Daarom blijven mensen lang in een baan die ze eigenlijk niet meer bevalt, of in een relatie zonder liefde. Als alles bij hetzelfde blijft dan kost dat de minste inspanning. Onze voorkeur voor weinig inspanning weerhoudt ons er echter van om werkelijk grote resultaten te bereiken. Bij anderen die iets groots hebben bereikt, zien we vaak niet welke inspanning daarvoor nodig was.
Helder denken
Als we onze basisneigingen verschuiven naar gewoonten en gedrag dat helder denken promoot, dan zouden we in staat zijn betere beslissingen te nemen die ons dagelijks leven, relaties en werk enorm veel beter kunnen maken. Dat begint bij jezelf verantwoordelijk stellen. Ook al is iets niet jouw fout, je hebt wel de verantwoordelijkheid om ermee om te gaan en de situatie op te lossen. Richt je op de volgende stap die je in een betere positie kan brengen. Zet je ego aan de kant, blijf niet klagen en jammeren. Gebruik je verantwoordelijkheidsgevoel en besef dat je de omstandigheden niet kan controleren. Je hebt welk degelijk invloed op je gedachten en gedrag.
Ken je zwakheden
Slimme mensen kunnen hiermee nog steeds de fout in gaan. Het gaat niet om je intelligentie, maar hoe je die gebruikt. Dus leer jezelf kennen en wees je bewust van je zwakheden. Bij de Anonieme Alcoholisten wijzen ze mensen op de principes van HALT (hungry, angry, lonely and tired). Als je merkt dat je hier last van hebt, wacht dan even met beslissingen nemen. Volg niet blind je instincten, maar creëer ruimte voor betere gewoonten.
Zelfvertrouwen
Zelfvertrouwen heb je nodig om onafhankelijk te kunnen denken en stevig in je schoenen te staan bij sociale druk, je ego, je emoties en je neiging tot niets doen. Zelfvertrouwen helpt je om met negatieve feedback om te gaan en een ander pad in te slaan als dat nodig is. Nederigheid hoort daar overigens ook bij, anders hebben we het nog steeds over een groot ego. Het is de uitdaging om jezelf in de ogen te kijken, je fouten toe te geven en de juiste keuzes te maken. Succesvolle mensen leggen de lat hoog voor zichzelf, maar zijn ook in staat om het perspectief van anderen te zien. Dit voorkomt dat ze rigide worden in hun denken.
Overzicht in helder denken
Parrish brengt in Clear thinking kennis en inzicht op een overzichtelijke manier bij elkaar. De hoofdstukken zijn kort en helder. Zijn voorbeelden hebben betrekking op zijn vroegere werk bij een van de inlichtingendiensten in de Verenigde Staten, of op zijn gezinsleven. Hij beschouwt de relevante literatuur, maar vanuit een praktisch perspectief. Het doel van dit boek is om je als lezer de handvatten te bieden voor helder denken. Daarin is hij geslaagd. Ik las de Engelse versie, en die is eenvoudig en toegankelijk geschreven. Ook als Engelse boeken een drempel kunnen zijn, dan is dit boek een aanrader. Het kan je helpen om uit je comfortzone te komen.
(Er is ook een Nederlandse vertaling van Clear Thinking, red.)
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
