Het uitgangspunt van Goed eigenaarschap is dat er synergie moet zijn tussen de familie en het bedrijf, beiden moeten er beter van worden. Dat kan alleen maar als er betrokkenheid is en een goede structuur voor die betrokkenheid. Familiebedrijven hebben unieke sterke punten, denk aan de familiewaarden als uitgangspunt, aan loyaliteit, aan snelle besluitvorming. Maar valkuilen liggen op de loer: rol-onduidelijkheid, emoties, geslotenheid. Dit boek helpt die valkuilen te vermijden.
Governance
Goed eigenaarschap begint met de wat meer formele aspecten van het eigenaarschap: hoe je de governance inricht. De eigenaar bepaalt het doel van de onderneming, de CEO (geen familielid dus) gaat over hoe dat doel te bereiken. Daartussenin kan een Raad van Commissarissen acteren, waarin eventueel familieleden zitten. Ook wordt er veel aandacht gegeven aan de functie en de voordelen van een STAK: een stichting administratiekantoor. Het formele besluitvormingsschema werkt uit wie welke rol(len) heeft. Wie bereidt een besluit voor, wie wordt geraadpleegd? Wie besluit en wie keurt goed? En wie worden er achteraf geïnformeerd? Per soort besluit, worden de rollen anders ingevuld.
De relaties binnen de familie
In de hoofdstukken hierna gaat het meer om de relaties, de formele én informele processen vanuit de kant van de familie. Hoe je de eigendomsoverdracht binnen de familie regelt, wat als familieleden zich willen laten uitkopen, al dan niet in het bedrijf willen werken. Naarmate het bedrijf groeit en langer bestaat worden die relaties steeds complexer. Wat begon met 1 DGA is in de volgende generatie al inclusief een groep van kinderen, en in de generatie erná inclusief kleinkinderen en wellicht aangetrouwde familie. De waarden van de DGA hoeven niet de waarden van de derde generatie te zijn. Religie gaat misschien een minder belangrijke rol spelen. Met de oorlog in Oekraïne moet je besluiten nemen hoe om te gaan met je Russische dochteronderneming, en haar medewerkers. Welke waarden zijn hier in het geding, welke dilemma’s spelen? Dat is niet iets wat de directie zonder overleg met de familie kan bepalen. Ook de omgang met duurzaamheidsvraagstukken is typisch iets waar eigenaarswaarden om de hoek kijken.
Betrokkenheid
Als eigenaar moet je betrokken zijn bij het bedrijf. Maar waardóór ben je betrokken, wat zijn je drijfveren? Emotionele binding natuurlijk, misschien ging je als kind vaak naar het bedrijf om te spelen of mee te helpen? Of gedeelde waarden, bijvoorbeeld inclusiviteit of duurzaamheid. Financieel rendement natuurlijk, maar nooit als eerste of enige drijfveer. Maar als het rendement blijvend negatief is, heeft dat mogelijk een negatief effect op de betrokkenheid. Verantwoordelijkheidsgevoel, of zelfs plichtsbesef. Maar als ‘moeten’ sterk gevoeld wordt, is de betrokkenheid negatief, en dat is niet goed. Betrokkenheid kun je verhogen door de familieleden goed en tijdig te informeren, en niet alleen maar met financiële ratio’s.
Eigenaarscompetenties
Ook kunnen familieleden cursussen volgen om zo meer begrip te krijgen voor bepaalde aspecten van het bedrijf en om er beter over mee te praten en besluiten. Het hoofdstuk wat hierover gaat heet Eigenaarscompetenties ontwikkelen, en heeft dezelfde insteek als het ontwikkelpad dat wij als werknemer kennen: wat zijn je ambities, wat wil je leren en wat moet je leren, maak een POP, en ga aan de slag met praktijkervaring opdoen (meelopen) en opleidingen volgen.
Hele goede introductie
Ik vond Goed eigenaarschap een heel aardig boek, goed gericht op de doelgroep, en ook nuttig voor adviseurs aan familiebedrijven. Het is een hele goede introductie als je nog niet zo héél veel weet over familiebedrijven, lekker praktisch. De voorbeelden zijn gefingeerd (ik dacht al, waarom ken ik die bedrijven niet) maar geven een goed beeld van de verschillende mogelijkheden en dilemma’s.
Draagvlak
Het uitgangspunt van het boek vond ik vrij formeel, en ook de keuze om te beginnen met governance en een heel hoofdstuk over STAK legt de nadruk op structuur. Ik vraag me af of een deel van de doelgroep, zeg de beginnende, niet in het bedrijf werkende eigenaren, hierdoor warm gaan lopen voor het bedrijf. Positief is dat het boek een goed overzicht geeft van en draagvlak creëert voor alle zaken die geregeld moeten worden, zonder veel in jargon te vervallen. Het is toepasselijk voor kleine bedrijven/families maar ook/juist voor de grotere, en voor je het weet is het zover.
Goed eigenaarschap is ook een zeer leesbaar boek, praktisch ingedeeld en met maar zeer beperkte reclame voor het advieswerk van de beide auteurs. Dat laatste hoeft ook niet, het is evident dat de auteurs over veel kennis en ervaring beschikken.
Ik dacht altijd dat familiebedrijven véél minder formeel en bureaucratisch waren. Dat hoeft dus niet ... en kán misschien ook niet.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
