Op werkdagen voor 23:00 besteld, morgen in huis Gratis verzending vanaf €20

Recensie

Longread - Alles wordt anders - Gevolgen voor HR

Wat als de Elon Musks en Larry Pages vervangen kunnen worden door een computer? Met deze vraag loop ik al rond sinds ik een nos.co nieuwsbrief kreeg waarin een vraag werd gesteld over de interactie tussen technologie en arbeid.

Chris Stapper | 6 oktober 2016 | 7-10 minuten leestijd

Wat als computers, na veel blue collar banen en nu ook steeds meer white collar banen, ook de black turtleneck van Steve Jobs overnemen? Wanneer kunnen computers zich meten met onze creatieve leiders? Deze vraag kwam op een goed moment binnen, aangezien ik al bezig was met een boekbespreking van "Alles wordt anders", door Dik Bijl. In mijn enthousiasme heb ik deze blog iets breder getrokken. Hopelijk enerzijds een motivatie voor u om het boek te lezen, anderzijds om u te verdiepen in het onderwerp mens, arbeid en technologie.

Hoe ziet de toekomst van werk er uit? Dat is een van mijn favoriete vragen. Een deel van het antwoord schrijf ik vanuit een cowerkplek in Utrecht Overvecht. Zo'n werkplek waar je onder andere betaalt door je kennis te delen met aanwezigen en waar je enorm veel zelfstandigen en ondernemers treft. Maar ik dwaal af, terug naar het boek. In Alles wordt anders gooit Dik Bijl een bal op over 7 technologieën die de komende decennia een gigantische impact gaan hebben. Ze zullen de maatschappij op zijn kop zetten op verschillende gebieden. Aan ons, als mens én professional, de vraag hoe we ons hier op voorbereiden.

De 7 technologieën die besproken worden zijn:

1. Humanoïde robots

2. Zelfrijdende auto's

3. Kunstmatige Intelligentie (KI)

4. 3d printen

5. Synthetische biologie

6. Nanotechnologie

7. Genomische geneeskunde

In deze bespreking ga ik voornamelijk in op de eerste vier, omdat die de meest directe relatie met 'arbeid' hebben. Natuurlijk hebben synthetische biologie, nanotechnologie en genomische geneeskunde ook met arbeid te maken. Ze hebben alleen een minder directe impact op de hoeveelheid arbeid die nu door mensen uit wordt gevoerd, verder wil ik de lengte van dit blog enigszins beperken. Een korte beschrijving van de eerste vier:

Humanoïde robots

Humanoïde robots worden genoemd omdat de ontwikkeling van de industriële robot al zeer ver gevorderd is. Bijl noemt twee redenen waarom het belangrijk is dat de robot humanoïde is: (1) onze leefwereld is ingericht om wezens van ons formaat, een robot als schoonmaker of hulpverlener moet wel overal kunnen komen. En (2) een emotionele reden: humanoïde robots voelen sneller meer vertrouwd.

Zelfrijdende auto's

Over alleen dit onderwerp zou ik graag een heel blog schrijven. Zelfrijdende auto's gaan een enorme impact hebben. Volgens de auteur zullen we rond 2020 de eerste auto's op de weg kunnen verwachten: dat is al over vier jaar! De impact is potentieel enorm. Toen ik eerder dit jaar op een HR hackathon was deed een trendwatcher daar de voorspelling dat dit enorm veel vrachtwagenchauffeurs de baan zou kosten (alleen in de VS zijn dit al 6 miljoen vrachtwagenchauffeurs). Wat dan nog te denken van taxichauffeurs, logistieke banen, etc.
Een ander interessant punt is de auto-industrie: stel dat betaalbare Ubertaxi's altijd in de buurt zijn en je snel en goedkoop overal af kunnen zetten; wil je dan zelf nog een auto bezitten? Als dit omslaat zou het kunnen dat we met veel minder auto's toe kunnen. Terwijl ik aan dit blog schrijf heeft Elon Musk al bekend gemaakt dat zelfrijdende Tesla's een knop krijgen waarmee de eigenaar de auto taxi kan laten zijn tot hij hem weer nodig heeft. Zo worden de kosten van het bezit van een Tesla enorm gedrukt. Een slimme manier om het marktaandeel van Tesla te vergroten, maar nog steeds slecht nieuws voor taxichauffeurs.

Kunstmatige intelligentie (KI)

Hierboven noemde ik hoe computers op dit moment ook white collar banen overnemen - zie bijvoorbeeld deze robot advocaat die 160.000 parkeertickets aanvocht. Een ander interessant nieuwsitem is hoe een computer (AlphaGo) de wereldkampioen Go heeft verslagen. Het belangrijke verschil met hoe in '96 de computer Deep Blue de wereldkampioen schaken versloeg, is dat de mensen die AlphaGo hebben geprogrammeerd geen idee hebben hoe AlphaGo dit deed. AlphaGo deed aan machinelearning: hij simuleerde talloze schaakspellen en werd ieder spel iets beter. Waar Deep Blue strategieën kon worden geleerd, doet AlphaGo alles zelf. Wordt een computer als 'Steve Jobs' al realistischer in het licht van machinelearning?

3d printen

In Alles wordt anders worden enkele voordelen van 3d printen genoemd: alles wordt op maat gemaakt, zodat je geen overproductie hoeft te hebben. Ook kan er heel veel lokaal worden geproduceerd, wat de transportkosten enorm kan drukken. Een enorm voordeel van dit laatste is dat we ieder product helemaal naar wens kunnen laten maken - iets waar we als consument zeker oren naar hebben. De schaal en het aantal manieren waarop 3d printen gebruikt kan worden, wordt regelmatig onderschat. Zo wordt in Amsterdam gewerkt aan een 3d geprint huis en printen ze in China ook huizen. Ook wordt er hard gewerkt aan het printen van organen.

De maatschappelijke gevolgen

In een afsluitend hoofdstuk bespreekt de auteur de maatschappelijke gevolgen van de 7 technologieën samen. Hij trapt af door duidelijk aan te geven dat hij door een neutrale blik kijkt en daarbij bewust de doemscenario's (zoals op hol geslagen robots a la terminator en oneindig replicerende nanorobots) te vermijden. Die zijn sensationeel, leuk voor de media, maar helpen ons niet verder in de realiteit van alledag. Dit lijkt me een wijs besluit in het licht van zijn doel: de lezer helpen een realistischer en completer beeld te hebben van hoe de maatschappij er binnen afzienbare tijd uit zal gaan zien.

Wederom beperk ik me hier tot de meer direct-arbeidgerelateerde gevolgen. Een inschatting is volgens de auteur dat de komende twintig jaar veertig tot tachtig procent van alle bestaande banen zal verdwijnen. Hier was het bijzonder fijn geweest als er enkele bronnen genoemd zouden worden: gaat het om de type banen dat verdwijnt, of het aantal banen? Geldt dit ook buiten de meest geavanceerde landen? Ik had hier graag meer over gelezen!

De volgende vraag is wat er gebeurt als die banen verdwijnen. Bijl verwijst naar de industriële revolutie en hoe die uiteindelijk voor meer werk heeft gezorgd. Of dat nu ook zo is weten we nog niet, maar - en dit vind ik belangrijk - hij durft hier een keuze te maken en vult aan: op dit moment lijkt het er op van niet. Wat doen we dan als we onze baan verliezen? De auteur verwijst naar gepensioneerden en zegt dat zij hun natuurlijke en intrinsieke en extrinsieke motivaties blijven volgen en een actief leven leiden. Ook verwijst hij naar mensen die nu werkloos zijn: dit kan onder andere leiden tot depressiviteit. Een mogelijke oorzaak daarvan is de manier waarop we omgaan met werklozen; een gepensioneerde 'heeft het verdiend', een werkloze 'houdt zijn hand op' (dit is mijn parafrase, in het boek wordt hier uitgebreider op ingegaan - ook gaat het duidelijk om een bewuste generalisatie om weer te geven hoe groot de impact van werkloosheid op dit moment is en niet om het veroordelen van werklozen). Dit is naar mijn mening een van de belangrijkste vragen aangaande robotisering. In het beste geval is een groot deel van de werkloosheid tijdelijk, maar zijn er dus bijzonder veel werklozen. In het slechtste geval is de werkloosheid permanent. Hoe dan ook zullen de komende 20 jaar heel snel, heel veel mensen hun baan verliezen. Als maatschappij moeten we daar op voorbereid zijn.

Hier ligt naar mijn mening een sterke verantwoordelijkheid voor de overheid, CEO's en HR. We moeten er voor zorgen dat de overgang naar nieuwe functies zo vloeiend mogelijk loopt, dat er een manier is om langdurige werkloosheid te overbruggen en dat we als organisatie en maatschappij goed geïnformeerd zijn over waar we staan en wat komen gaat. Een forse uitdaging dus.

Wie zou dit boek moeten lezen?

Iedereen die nog geen goed beeld heeft van de potentiële impact van de nieuwe technologieën. Specifiek de mensen wiens banen mogelijk op het spel staan. Evenals alle HR professionals die werken in een organisatie die met deze technologieën te maken krijgen (dus zeer waarschijnlijk álle HR professionals).
Als maatschappij hebben we nog geen antwoord op wat we gaan doen als op korte termijn bijvoorbeeld 70% van alle vrachtwagenchauffeurs, taxichauffeurs, buschauffeurs, productiemedewerkers en logistieke medewerkers hun baan kwijtraakt. En dan noem ik maar een beperkt deel van de mogelijk getroffen beroepen en ga ik er nog niet van uit dat ze allemáál vervangen zouden kunnen worden.

Persoonlijk was ik erg enthousiast toen ik dit boek mocht bespreken. Hier en daar had ik graag bronvermelding gezien en ook had de auteur op bepaalde onderwerpen meer de diepte in mogen gaan. Tegelijk wijd ik in deze review makkelijk uit en kan ik niet alles kan bespreken dat ik belangrijk vond, juist omdat de informatiedichtheid erg hoog is. Waarschijnlijk ben ik vooral enthousiast over het onderwerp en geïnteresseerd in hoe we de vragen die het boek oproept gaan beantwoorden.
Hopelijk leidt deze boekbespreking er toe dat meer mensen Alles wordt anders lezen. Mocht je het boek niet gaan lezen, maar wel meer willen weten, lees dan iets over 3d printen, robotisering, kunstmatige intelligentie, ontwikkel een gevoel voor wat er de komende 20 jaar gaat veranderen. Er gaat veel veranderen en dit is hét moment om daar voor jezelf een visie op te vormen. Ter indicatie: ondergetekende heeft er inmiddels een boek over java bij gepakt.

In 2011 begon Chris Stapper als communitymanager bij Expand Werving & selectie en interim-management voor HR-professionals.

Over Chris Stapper
In 2011 begon Chris Stapper als communitymanager bij Expand. Daarnaast werkt hij parttime als gastdocent bij Fontys Hogescholen, waar hij les geeft in filosofie en ethiek.

Deel dit artikel

Wat vond u van dit artikel?

0
0

Boek bij dit artikel

Populaire producten

    Personen

      Trefwoorden