Dergelijke meldingen zijn vaak het sein om enerzijds een schuldige aan te wijzen – wie is verantwoordelijk voor wat er heeft plaatsgevonden – en anderzijds levert een ‘falen’ ook direct maatregelen op in de vorm van extra regels, extra onderzoek en extra procedures. Met het boek No Risk No Fun laten de schrijvers ’t Hart en Pennnings zien dat risicomanagement meer is dan alleen maar een beredenerende en calculerende risicomanager die precies en exact kan voorspellen wanneer zich een risico zal manifesteren. Én zij laten zien dat risicomanagement meer is dan een systeem, en dat ook het gezond verstand belangrijk is om bewust en met lef te kunnen blijven ondernemen. Alle risico’s op voorhand voorzien is een utopie, maar de schrijvers geven met het boek diverse inzichten over hoe u meer haalt uit risicomanagement.
Het woord risico heeft vaak een negatieve associatie. Terwijl risico volgens de auteurs afkomstig is van het Italiaanse woord riscare, dat durven betekent. De schrijvers maken duidelijk dat risicomanagement gaat om het bewust en beheerst durven nemen van risico’s. Want een leven zonder risico’s bestaat niet, we hebben nu eenmaal geen glazen bol.
Door middel van 5 clusters in 15 hoofstukken worden risico’s gekoppeld aan een vijftal thema’s, te weten:
- Strategie en het onverwachte beheersen
- Zelfreflectie en gezond verstand
- Het organiseren van risicomanagement
- Risico’s kwantificeren en
- Besluitvorming en risicomanagement
Middels long cases (bekende praktijkvoorbeelden), modellen en duidelijke voorbeelden geven de auteurs inzicht hoe u als persoon, groep en organisatie kunt omgaan met risicomanagement. Want een goed en bewust risicomanagement start met het individu dat zich bewust is of wordt van risico’s die gelopen worden. En toch blijkt in de praktijk dat er het nodige mis gaat of dat de risicomanagementsystemen niet hebben gewerkt. De schrijvers geven in het begin van het boek aan dat risicomanagement vaak wordt gezien als een ‘moetje’ de zogenaamde vicieuze cirkel van risicomanagement. Om te verworden tot een systeem wat wel werkt – de virtueuze cirkel zoals de schrijvers dat noemen – is het essentieel dat er een goede samenhang bestaat tussen de vijf lagen van risicomanagement waar de schrijvers hun filosofie aan ophangen. Deze zijn: het koppelen van risico’s aan doelen en middelen, kernwaarden, klanten, partners en stakeholders, mensen, leren en innoveren en interne processen. Deze vijf lagen komen in de verschillende hoofdstukken aan bod. De schrijvers geven diverse boodschappen over het succes dan wel falen van risicomanagement die als open deuren overkomen. Toch blijft na het lezen van het boek door de voorbeelden, methoden maar ook de heldere schrijfstijl wel een aantal boodschappen over die tot denken aanzetten.
Zo geven zij onder meer aan:
- Hoe risico’s gekoppeld kunnen worden aan de strategische doelen
- Start het gesprek over risico’s juist in goede tijden omdat je daarmee ook vermoedelijk een meer open mindset kan creëren over de mogelijke issues in de toekomst
- Dat breinbugs – onze mentale valkuilen – ons vaak een vertekend beeld van de werkelijkheid laten zien. ’t Hart en Pennings geven door middel van voorbeelden aan hoe wij ons hiertegen kunnen wapenen
- Hoe je kunt leren van fouten en op welke wijze een waardevrije analyse van fouten het leereffect het grootste maakt. Een reflex is vaak om eerst te zoeken naar de schuldige waardoor we niet meer waardevrij kunnen denken en evalueren waar het risico was gelegen
- Hoe we een goede analyse opzetten van een probleem en incident dat heeft plaatsgevonden
- Dat we er goed aan doen om onze eigen reflectie te organiseren om hier weer van te leren
In de laatste twee hoofdstukken vatten de schrijvers het boek samen met een stappenplan met 19 vragen die u zich kunt stellen en 24 handvatten.
Wat mij na het lezen wederom duidelijk is geworden – en wat de schrijvers duidelijk maken met hun term ‘gezond verstand risicomanagement’ - is dat enerzijds sprake moet zijn van een systematische aanpak en aandacht voor risicomanagement. Anderzijds moet het ook niet verkrampen en is risicomanagement met name bedoeld om tijdig inzicht te krijgen in de potentiële risico’s en de maatregelen die hier al dan niet voor getroffen kunnen worden. Daarmee is het een dynamisch systeem met belangrijke menselijke input en overwegingen langs een methodische aanpak en denkwijze om ervoor te zorgen dat u bewust en beheerst risico’s durft te nemen. Risicomanagement is geen eenmalig kunstje en een sommetje dat gemaakt moet worden omdat het nu eenmaal afgesproken is.
Over Frank van Kuijck
Frank van Kuijck is een onafhankelijk en zelfstandig professional in toezicht en advisering binnen de publieke sector. Hij is oprichter en eigenaar van het adviesbureau Toetssteen BV. Daarnaast is hij associate partner bij TransitiePartners. Hij heeft een achtergrond als Partner in de audit en adviespraktijk bij Deloitte en is docent Auditing aan de UVT Tilburg.
