Megafoonpolitiek - 'Een mooie blik achter de schermen'

Met zijn boek Megafoonpolitiek wil Kaj Leers ons waarschuwen: wij worden door politici bespeeld. Leers laat ons zien waarom en vooral ook hoe zij dat doen. En waarom onze hersenen ervoor zorgen dat wij erin trappen. Daarnaast biedt Leers ook een mooie blik achter de schermen van de politiek: hoe word je politicus, hoe verloopt besluitvorming, wie heeft echt de macht?

Amygdalapolitiek

De term Megafoonpolitiek komt uit de afscheidsbrief van Diederik Samsom toen hij aftrad als lid van de Tweede Kamer. Hij pleitte in zijn brief voor de nuance, die zo hard uit de politiek verdwijnt. Leers gebruikt ook de term ‘amygdalapolitiek’, naar het deeltje van onze hersenen dat vooral de reflex van de angstreactie regelt. Daar spelen politici op in door boodschappen slim te framen, door zich af te zetten tegen boemannen, door simpelweg tegen alles te zijn en door als dat nodig is, domweg de standpunten van je tegenstanders over te nemen. Handig om te weten als je de betrouwbaarheid van je favoriete partijen en politici wilt toetsen. En stof tot nadenken voor politici: zo slim blijkt het achteraf vaak helemaal niet. Kijk maar wat er in de UK gebeurde toen Cameron gokte op een pro-EU-uitkomst van het referendum. En verloor.

Eendrachtig tegen Nutellawinkels

Het gaat in de politiek dus vooral om scoren, het doel heiligt de middelen. Maar gelukkig kan het ook goed gaan en staat de inhoud soms wel voorop. Leers beschrijft hoe de gemeenteraad van Amsterdam in 2017 gezamenlijk en zonder publieke aandacht werkte aan een voorstel om de Nutellawinkels en andere toeristenfuiken te weren uit de binnenstad. Het voorstel werd unaniem aangenomen in de raad. Het doel stond boven de politieke scoringsdrang. Leers oppert dat met een dergelijke actie de Tweede Kamer ook zou kunnen zorgen voor betere financiële ondersteuning van met name gemeenteraden, zodat die hun werk beter kunnen doen. Een openlijk debat hierover zou namelijk onherroepelijk leiden tot beschuldigingen van zakkenvullerij en een lastige, zo niet onmogelijke besluitvorming.

Ad-hocpolitiek

Is alles in de politiek dan echt zo strategisch en goed doordacht? Dat was een les voor Leers, en meteen voor zijn lezers: ben je mal. Gesprekken met politieke strategen leerden hem dat 90% van wat er gebeurt in de politiek, berust op toeval. Vaak is het gewoon ad-hocpolitiek. Zo kun je bijvoorbeeld verklaren dat in regeerakkoorden onderwerpen belanden die in geen enkel verkiezingsprogramma hebben gestaan, of het nu het afschaffen van de dividendbelasting of de Wet Hillen is of het verbieden van wilde dieren in het circus. Dat laatste was een verzoek van Jort Kelder aan zijn goede vriend Mark Rutte, en voilà. Dat partijen dus vaak maar gewoon wat doen, is ook niet bepaald een vrolijkmakend idee…

Even geduld?

Leers had misschien nog even geduld moeten hebben voor hij dit boek uitbracht. Nu besteedt hij een hoofdstuk aan een voorbeschouwing van de gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam en Rotterdam, terwijl de uitkomst daarvan natuurlijk al bekend is en de colleges gevormd. En nog iets verder weg: in november zijn er verkiezingen voor de Senaat en het Congres in de VS, een belangrijk en spannend toetsmoment voor de regering van Trump. Op naar een aangepast druk voor onder de kerstboom?