Het grote gevecht - 'Ademloos uitgelezen'

In Het grote gevecht van oer-journalist Jeroen Smit, slaat dit gevecht in eerste instantie op de pogingen van het relatief duurzame Unilever om de vijandige overname van het volledig koers/winst georiënteerde Kraft Heinz tegen te houden. Dat lukt. Daarnaast is het ook het gevecht van Paul Polman om binnen Unilever zijn duurzaamheidsambities te combineren met hoog rendement. Dat lukt hem maar mondjesmaat. Maar nog meer lijkt het te gaan om het gevecht om duurzaamheids-initiatieven op grote schaal, wereldwijd uit te voeren. Dat lukt nog niet.

In tegenstelling tot Smits eerdere twee boeken, Het Drama Ahold en De Prooi, vind je in dit boek geen ‘goede' en ‘slechte' hoofdrolspelers, eigenlijk verliest iedereen het gevecht omdat niemand aantoonbaar gelijk heeft. De een vecht voor het idee dat bedrijven rendement en duurzaamheid moeten combineren, de ander dat duurzaamheid voor gaat, en weer een ander dat bedrijven rendement moeten maken en de overheid op wereldwijd niveau de duurzaamheidsuitdagingen het hoofd moeten bieden, die problematiek is immers te groot voor een enkel bedrijf? Alleen de Brazilianen, sja, die komen er niet zo positief van af.

Impliciet is echter wel duidelijk waar de schoen wringt: niet bij de Brazilianen maar bij ons, burgers en consumenten. Een mooi voorbeeld hiervan is de discussie die tijdens de vijandige overnamepoging wordt gevoerd met de belangrijkste investeerders van Unilever: de pensioenfondsen. Aan hen wordt de vraag gesteld of zij een mooi bod, zo'n 30% boven de koers, zullen afwijzen omdat ze weten dat de duurzaamheidsinitiatieven van Unilever als eerste zullen sneuvelen in de kostenbesparingsrondes die na overname zullen volgen. De pensioenfondsen hebben allemaal duurzaamheidsdoelstellingen, maar ook ‘eigenaren', namelijk wij, de deelnemers. Bij een enquête van PGGM onder haar deelnemers blijkt dat deze rendement voor duurzaamheid laten gaan. Dus.......Het grote gevecht woedt in ieder van ons, stelt Smit. De verontruste burger versus de verwende consument.

Met een ondertitel ‘& het eenzame gelijk van Paul Polman' had ik verwacht dat Polman bijna verheerlijkt zou worden. Dat is niet zo. Vele hoofdrolspelers en figuranten geven aan hoe lastig het was om met Polman samen te werken. ‘Hij luistert niet' is een veelgehoorde klacht. ‘Zijn manier van praten is als een snelstromende rivier waarin interrupties en uitweidingen worden verdronken ......iets tegen zijn verhaal inbrengen voelt als tegen de stroom inzwemmen'.

Heel mooi wordt omschreven hoe Polman steeds meer op een priester lijkt, die preekt. Een ‘environmental Jesus'. Inspirerend, maar niet altijd praktisch. Ook wordt heel duidelijk hoe hij steeds meer naar het gezelschap van wereldleiders trekt en steeds minder aandacht heeft voor de operationele beslommeringen van Unilever. Zijn ‘gelijk' is niet zo eenzaam als het lijkt. Zijn wereldleidersgezelschap is het volledig met hem eens. Maar ook binnen Unilever zijn er heel veel die volledig achter Polman en zijn visie staan. Hij geeft deze mensen alleen veel te weinig steun, ze moeten zelf maar uitzoeken hoe ze het voor elkaar krijgen.

Ik heb het boek ademloos gelezen, het is bijzonder knap om zoveel vaart en spanning op te bouwen in een behoorlijk dikke biografie van een zakenman. Maar het is ook een deel historie van Unilever, en die onderdelen zijn ook boeiend uitgewerkt. Lijkt de combinatie van margarine (Unie) en zeep (Lever) op het oog onhandig, ik begrijp nu waarom de fusie logisch was.

Het boek is duidelijk gebaseerd op zeer vele interviews, waarvan de auteur zijn bronnen niet prijsgeeft. (Hoewel ik vermoed dat bijvoorbeeld Buma wel en Klaver niet is geïnterviewd). Dit maakt de diverse perspectieven zeer persoonlijk en het boek extra goed leesbaar.

Voor mensen voor wie Unilever en Polman allemaal bekende kost is, vallen er óók lessen uit dit boek te trekken. Om de overname van Kraft Heinz te voorkomen, en zijn duurzaamheidsambities (het USLP) te redden, moet Polman die duurzaamheidsambities juist in de ijskast zetten en volledig focussen op rendement. Zou jij dat kunnen? Zou je beter communiceren met je medewerkers als ze jouw visie niet helemaal begrijpen? Zou je geduld blijven houden met analisten die alléén maar over rendement willen praten, jaar na jaar na jaar?

Zou je de stale pale males in je bestuur en bedrijf vervangen om meer diversiteit en minder groupthink te krijgen? En wat ga je doen als je nieuwe frisse en/of gekleurde en/of vrouwelijke managers en werknemers weer vertrekken omdat jouw visie zo verschrikkelijk moeilijk te implementeren is? Of als je vrouwelijke bestuursleden nauwelijks iets zeggen op een bestuursvergadering?

Voor de ‘bekende kost' mensen: Smit heeft in zijn inhoudsopgave van Het grote gevecht per hoofdstuk een summiere samenvatting gegeven (een beetje Tolkien-achtig: ‘waarin Bilbo.......'). Handig als je alleen bepaalde delen wilt lezen. Of wéér wilt lezen, om het gevecht tussen jouw innerlijke burger en consument te beslechten. Bijvoorbeeld als je in de supermarkt niet kunt kiezen tussen Lipton en die goedkopere, niet slaafvrije thee...