Hijs- en hefmiddelen

1 Inleiding / 13
1.1 Regelgeving: waarom en voor wie? / 13
1.2 Welke regels en voorschriften zijn van toepassing? / 14
1.2.1 Machinerichtlijn / 14
1.2.2 Richtlijn Arbeidsmiddelen / 15
1.2.3 Richtlijn betreffende de Veiligheids- en Gezondheidssignalering op hetwerk / 15
1.2.4 Arbowet / 16
1.2.5 Arbobesluit / 16
1.2.6 Arboregeling / 16
1.2.7 Arbobeleidsregels / 16
1.2.8 Warenwetbesluit machines / 17
1.2.9 Warenwetregeling machines / 17
1.3 Toezicht Certificatie Verticaal Transport (TCVT) / 17
1.4 Toezicht Certificatie Transport Register Administratie (TCVT RA) / 18
1.5 Wijzigingen ten opzichte van de vorige druk / 19

2 Hijs- en hefmiddelen: een introductie / 21
2.1 Overzicht van deze uitgave / 21
2.2 Hijs- en hefmiddelen als arbeidsmiddelen / 22
2.2.1 Hijskranen / 22
2.2.2 Hefwerktuigen / 22
2.2.3 Werktuigen om personen te hijsen en te heffen / 22
2.2.4 Hijs- en hefgereedschappen / 23
2.2.5 Transporthouders / 23
2.3 De last / 24
2.3.1 Een machine(deel) als last / 24
2.3.2 Andersoortige last (geen machine(deel)) / 25
2.4 Zelfgemaakte hijs- en hefmiddelen / 26
2.5 Hijs- of hefmiddelen met verwisselbare uitrustingsstukken / 26
2.6 Meerdere hijs- of hefmiddelen samenstellen / 27
2.7 Hijs- of hefgereedschappen voor zware toepassingen / 28
2.8 Aanpassing ‘oude hijs- en hefmiddelen’ aan de richtlijn / 28

3 Aanschaf van hijs- en hefmiddelen / 31
3.1 Inleiding / 31
3.2 Aanschaf / 31
3.3 Eisenpakket / 32
3.4 Uitvoering van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) / 32
3.5 Opdracht tot levering / 32
3.6 Ontvangst van het hijs- of hefmiddel, voor ingebruikneming / 32
3.6.1 Waar moeten hijs- en hefmiddelen aan voldoen? / 33
3.6.2 Eisen voor gebruikte hijs- en hefmiddelen / 34
3.6.3 Eisen voor transporthouders / 34
3.7 Een hijs- of hefmiddel gebruiken / 34
3.7.1 Gebruiksaanwijzing van het hijs- of hefmiddel / 34
3.7.2 Opleiding en instructie voor de bediening / 35
3.7.3 Controle, inspectie en keuring / 35
3.7.4 Onderhoud van het hijs- of hefmiddel / 36
3.7.5 Geschiktheid voor beoogde gebruik / 36
3.8 Huur of bruikleen van een hijs- of hefmiddel / 36

4 Wettelijk voorgeschreven opleidingen / 39
4.1 Wetgeving over voorlichting, onderricht en deskundigheid / 39
4.2 Wanneer is iemand voldoende opgeleid? / 39
4.3 Wettelijk vereiste registraten / 40
4.4 Wettelijk verplichte certificatieschema’s van TCVT RA / 42
4.5 Niet wettelijk verplichte schema’s / 42
4.5.1 TCVT / 42
4.5.2 ECOL / 42
4.5.3 SSVV Opleidingengids (SOG) / 43
4.6 Medische keuring / 45

5 Controle, inspectie en keuringen / 47
5.1 Verschillende benamingen voor inspectie en keuring / 47
5.2 Controle / 48
5.3 Inspectie / 48
5.4 Keuring / 49
5.5 De frequentie van inspecties en keuringen / 49
5.6 Keuring van hijskranen / 50
5.6.1 Inleiding / 50
5.6.2 Kraanboek / 50
5.6.3 Keuring / 51
5.6.4 Tijdelijke hijskranen / 52
5.7 Keuring van hefwerktuigen / 53
5.8 Keuring van een hoogwerker / 53
5.9 Keuring van een werkbak / 53
5.10 Inspectie en keuring van hijs- en hefgereedschappen / 54
5.10.1 Inleiding / 54
5.10.2 Inspectie en keuring van hijs- en hefgereedschappen / 54
5.10.3 Markering van hijs- en hefgereedschappen / 57
5.11 Inspectie en keuring van transporthouders / 58
5.12 Opstellingskeuring / 59
5.13 Hijsvoorzieningen aan de last / 59
5.14 Onderhoud van hijs- en hefmiddelen / 60
5.15 Documenten bij arbeidsmiddelen / 60

6 Algemene specifieke bepalingen / 63
6.1 Gebruikscoëfficiënt hijs- en hefgereedschappen / 63
6.2 Belastingsbegrenzing / 64
6.3 Werklast / 64
6.4 Gebruiksaanwijzing voor hijs- en hefmiddelen / 65
6.5 Gebruiksaanwijzing voor transporthouders / 66
6.6 Machineonderdelen in hijskranen en hefwerktuigen / 66
6.6.1 Hijskabels en -kettingen / 67
6.6.2 Kabelslot/wigklemmen / 68
6.6.3 Kraanhaken / 70
6.6.4 Meerdere lieren / 70
6.6.5 Loopkatten / 71
6.7 Hijswerktuigen in vaste opstelling / 71
6.7.1 Ondersteuning/ophanging / 71
6.7.2 Kraanbanen / 71
6.7.3 Bovenloopkranen / 72
6.7.4 Torenkranen / 72
6.7.5 Havenkranen / 72
6.7.6 Takels en lieren / 72
6.8 Hijskranen in mobiele opstelling / 73
6.8.1 Mobiele telescoopkraan / 74
6.8.2 Ruwterreinkranen / 74
6.8.3 Weg-terreinkranen / 74
6.8.4 Rupskranen / 74
6.8.5 Mobiele torenkranen / 74
6.8.6 Autolaadkranen / 75
6.8.7 Multifunctionele werktuigen met hijsfunctie / 75
6.9 Hefwerktuigen / 76
6.9.1 Dommekracht / 76
6.9.2 Hydraulische vijzels / 76
6.9.3 Heftrucks en verreikers / 76
6.9.4 Multifunctionele werktuigen als hefwerktuig / 77
6.9.5 Laad- en losklep en laad- en lossystemen aan vrachtauto’s / 78
6.10 Ombouwen van hijs- en hefmiddelen / 78

7 Specifieke bepalingen hijs- en hefgereedschappen en transporthouders / 81
7.1 Hijs- en hefgereedschappen / 81
7.1.1 Staalkabels / 81
7.1.2 Kettingen / 84
7.1.3 Hijsbanden / 87
7.1.4 Verminderingsfactoren voor kettingen, staalkabels en banden / 90
7.1.5 Sluitingen / 94
7.1.6 Haken / 95
7.1.7 Oogbouten, oogmoeren en hijssleutels / 95
7.1.8 Tangen en klemmen / 97
7.1.9 Platenklemmen / 97
7.1.10 Stenen-, blokken- en vloerenklemmen / 98
7.1.11 Grijpers / 99
7.1.12 Hijsmagneten / 100
7.1.13 Vacuüm hijsgereedschap / 100
7.1.14 C-haken / 101
7.1.15 Pallethaken / 102
7.1.16 Touw / 102
7.1.17 Uithouders / 102
7.1.18 Hijsbalken en evenaars / 103
7.1.19 Hijsgereedschappen voor eenmalig gebruik (one way) / 104
7.1.20 Bijzondere (zelfgemaakte) hijsgereedschappen / 105
7.2 Transporthouders / 105
7.2.1 Klap-, kantel- en stortbakken en afvalcontainers (transporthouders) / 106
7.2.2 Flexibele stortgoedhouders / 106
7.3 Afkeuren van hijs- en hefgereedschappen en transporthouders / 108
7.3.1 Scheiding aanbrengen tussen goed- en afkeur / 108
7.3.2 Levensduur van hijs- en hefgereedschappen / 108
7.4 (Hijs)gereedschappen voor sleep-, sjor- en bergingswerkzaamheden / 109
7.4.1 Sjormiddelen / 110

8 Veilig werken met hijskranen en hefwerktuigen / 113
8.1 Voorbereiding hijs- of hefactiviteit / 114
8.1.1 Eisenpakket / 114
8.1.2 RI&E locatie / 114
8.1.3 RI&E werkzaamheden / 115
8.1.4 Economische aspecten bij de keuze / 115
8.1.5 Milieu aspecten bij de keuze / 115
8.2 Hijs- of hefplanning / 116
8.2.1 Zelf uitvoeren / 118
8.2.2 Uitbesteden regie (verhuurovereeenkomst) / 118
8.2.3 Uitbesteden aangenomen (serviceovereenkomst) / 118
8.2.4 In combinatie uitvoeren / 118
8.3 Uitvoeringsorganisatie / 119
8.3.1 Hijsteam / 119
8.3.2 Toezicht / 120
8.4 Uitvoering: de last / 121
8.4.1 Lasten inleiding / 121
8.4.2 Zwaartepunt last / 121
8.4.3 Last zonder hijsvoorzieningen / 125
8.4.4 Hijsen of heffen van (zee)containers / 125
8.4.5 Hijsen van houtachtige bouwelementen / 126
8.4.6 Hijsen van gasflessen / 126
8.4.7 Hijsen van asbest / 126
8.4.8 Sloopwerkzaamheden / 127
8.4.9 Aandachtspunten voor het vast- en losmaken van de last / 127
8.5 Uitvoering: de ondergrond / 128
8.5.1 Stabiliteit ondergrond / 128
8.5.2 Gronddrukken / 129
8.5.3 Stempelen van mobiele hijskranen / 129
8.5.4 Rijden met last / 129
8.6 Uitvoering: communicatie / 129
8.6.1 Hand- en armseinen / 129
8.6.2 Werken met portofoon / 131
8.6.3 Werken met anderstaligen / 132
8.6.4 Gebruik social media / 132
8.7 Uitvoering: stuurlijnen / 132
8.8 Uitvoering: Persoonlijke beschermingsmiddelen / 133
8.9 Uitvoering: Werken op hoogte / 134
8.9.1 Valbescherming/bescherming tegen vallen / 134
8.9.2 Werken op hoogte boven water / 135
8.10 Uitvoering: bediening werktuig / 135
8.11 Uitvoering: opstellingskeuring / 137
8.12 Uitvoering: Omgevingsfactoren / 137
8.12.1 Hijskraan Veiligheidszones / 138
8.12.2 Klemgevaar / 147
8.12.3 Signalering obstakels / 147
8.12.4 Afzetten werkgebied / 147
8.12.5 Meerdere machines in elkaars werkbereik / 147
8.12.6 Hijsen op of over snelwegen en vaarwegen / 147
8.12.7 Hijsen op of nabijheid luchthavens / 148
8.12.8 Hijsen in de nabijheid van het spoor / 149
8.12.9 Hijsen nabij hoogspanningsleidingen / 150
8.12.10 Hijsen in of over de openbare ruimte / 151
8.13 Aandachtspunten voor de start van werkzaamheden / 152
8.14 Hijsen en heffen van personen / 152
8.14.1 Hoogwerkers en gondels / 152
8.14.2 Werkbakken en werkplatforms hangende aan een kraan / 152
8.14.3 Aanlijnen in werkbakken en werkplatforms / 153

9 Gebruik van hoogwerkers / 155
9.1 Opleiding, inspectie, controle en onderhoud / 156
9.1.1 Opleiding voor hoogwerkers / 156
9.1.2 Inspectie en keuring van hoogwerkers / 158
9.1.3 Controle van hoogwerkers / 158
9.1.4 Onderhoud van hoogwerkers / 158
9.2 Werken met hoogwerkers / 158
9.2.1 Lees de gebruiksaanwijzing / 158
9.2.2 Let op de ondergrond / 159
9.2.3 Aanlijnen in hoogwerkers / 159
9.2.4 Tijdens het werk / 160
9.2.5 Controleer de omgeving / 160
9.2.6 Veilig werken / 161
9.2.7 Informeer en controleer / 162

10 Wet- en regelgeving / 163
10.1 Inleiding / 163
10.2 Arbocatalogus verticaal transport / 163
10.3 Arbeidsomstandighedenbesluit / 164
10.4 Warenwetbesluit machines / 164
10.5 Warenwetregeling machines / 165
10.6 Relevante EU-richtlijnen / 166
11 Normen / 167
12 Definities / 175

13 Tekst ‘DIRECTIVE 2006/42/EC CLASSIFICATION OF EQUIPMENT USED FOR LIFTING LOADS WITH LIFTING MACHINERY’ / 181

14 Checklists RI&E algemeen verticaal transport / 189
14.1 RI&E algemeen verticaal transport hijskranen / 189
14.2 RI&E algemeen verticaal transport hefwerktuigen (verreikers en heftrucks) / 190
14.3 RI&E algemeen verticaal transport hoogwerkers / 192

15 Overzicht schema’s TCVT en TCVT-RA / 193
15.1 Schema’s TCVT / 193
15.2 Overzicht schema’s TCVT-RA / 193

Toekomstige ontwikkelingen / 194
Adressenlijst / 195
Trefwoordenregister / 197