Zorgvuldig ICT-gebruik

Woord vooraf V
Lijst van boxen XI
Afkortingenlijst XIII

Hoofdstuk 1 Zorgvuldig ICT-gebruik 3
1.1 Inleiding 3
1.2 Korte geschiedenis van de ontwikkelingen in ICT 5
1.3 Wat is zorgvuldig gebruik van ICT? 9
1.4 Zorgvuldig ICT-gebruik en recht 11
1.4.1 Juridische bronnen van zorgvuldig ICT-gebruik 12
1.4.2 Wetten en overeenkomsten 14
1.4.3 Jurisprudentie 17
1.5 Zorgvuldig ICT-gebruik: een balans tussen zakelijk en privégebruik 21
1.5.1 Privé ICT-middelen gebruiken voor je werk 21
1.5.2 Zakelijke ICT-middelen gebruiken voor privézaken 24
1.6 Zorgvuldigheid ICT-gebruik in vogelvlucht 28
Websites 30
Vragen 30

Hoofdstuk 2 Hoe werkt een computer? 33
2.1 Inleiding 33
2.2 De computer 33
2.2.1 Hardware 35
2.2.2 Randapparatuur 38
2.2.3 UEFI 38
2.3 Het besturingssysteem 38
2.3.1 Wat is een besturingssysteem? 39
2.3.2 Besturingssystemen voor computers en mobiele apparaten 40
2.4 Software 41
2.4.1 Wat is software? 42
2.4.2 Software voor computers en mobiele apparaten 43
2.5 Bedreigingen: fouten in software en malware 45
2.5.1 Fouten in software 47
2.5.2 Malware 49
2.5.3 Bekende verspreidingsmethoden van malware 56
2.6 Bescherming van je computer 58
2.6.1 Installeer en update betrouwbare software 59
2.6.2 Gebruik sterke inloggegevens 60
2.6.3 Heb aandacht voor wat je doet 64
Websites 65
Vragen 65

Hoofdstuk 3 Hoe werkt een verbinding met een netwerk? 69
3.1 Inleiding 69
3.2 Netwerken 69
3.2.1 LAN 70
3.2.2 WAN 71
3.2.3 Virtuele netwerken 72
3.2.4 Een bijzonder netwerk: het internet 74
3.3 Netwerkapparatuur 76
3.3.1 Netwerkkaart 77
3.3.2 Switch en router 77
3.3.3 Firewall 78
3.4 Netwerkprotocollen 79
3.4.1 TCP/IP 81
3.4.2 DHCP 83
3.4.3 HTTP/HTTPS 84
3.4.4 FTP/FTPS 85
3.4.5 SMTP 85
3.4.6 DNS 86
3.5 Bedreiging voor netwerken 87
3.5.1 Botnetwerk 88
3.5.2 Man in the middle 89
3.5.3 Poortscan 90
Websites 91
Vragen 91

Hoofdstuk 4 Zorgvuldig gebruik van applicaties 95
4.1 Inleiding 95
4.2 Zorgvuldig gebruik: volg wetten en gedragsregels 95
4.2.1 Privacyrecht 96
4.2.2 Auteursrecht 101
4.2.3 Strafrecht 104
4.3 Zorgvuldig gebruik van standaardapplicaties 105
4.3.1 E-mail 105
4.3.2 Tekstverwerkings- en presentatieprogramma’s 112
4.4 Zorgvuldig gebruik van social media 114
4.4.1 Gedraag je als professional 116
4.4.2 Wees je bewust van de inhoud van een bericht 119
4.4.3 Bepaal met wie je het bericht wilt delen 120
Websites 123
Vragen 123

Hoofdstuk 5 Zorgvuldig ICT-gebruik: handvatten voor de praktijk 127
5.1 Inleiding zorgvuldig ICT-gebruik 127
5.2 Zorgvuldig gebruik van ICT-middelen 127
5.3 Zorgvuldig gebruik van internet 132
5.4 Zorgvuldig gebruik van applicaties 136
5.5 Samenvatting: zorgvuldig ICT-gebruik in vogelvlucht 139

Hoofdstuk 6 Achter de schermen: over data, surveillance en privacy 143
6.1 Inleiding 143
6.2 Het belang van data; kansen en bedreigingen 145
6.3 Wie verzamelen welke data? 148
6.3.1 Overheid 148
6.3.2 Commerciële partijen 149
6.3.3 Publiek-private samenwerking 151
6.4 Verzamelen: hoe wordt deze data verkregen? 152
6.4.1 Vragen 153
6.4.2 Volgen: trackers 155
6.4.3 Koppelen van accounts en data 159
6.4.4 Inzage en verbeteren van data 162
6.5 Analyseren: van data naar profi elen 163
6.5.1 Het maken van profi elen 164
6.5.2 Hoe betrouwbaar zijn deze profi elen? 165
6.6 Gebruik: met profi elen voorspellen en sturen op gedrag 169
6.7 Waarden in het geding 173
6.7.1 Autonomie 174
6.7.2 Privacy 176
6.7.3 Discriminatie 177
6.7.4 Onschuldpresumptie 178
6.8 Wat kunnen we doen? 179
6.8.1 Bewustwording 179
6.8.2 Wat kun je zelf doen? 180
6.8.3 Wat kunnen we samen doen? 181

Hoofdstuk 7 Zorgvuldig ICT-gebruik en recht 189
7.1 Inleiding 189
7.2 Arbeidsrecht 190
7.2.1 Inleiding en kernbegrippen 190
7.2.2 Aansprakelijkheid tegenover derde door fout werknemer 190
7.2.3 Gezag van de werkgever 191
7.2.3.1 Arbeidsovereenkomst 191
7.2.3.2 Instructierecht 192
7.2.3.3 Nadere invulling van de overeenkomst 192
7.2.4 Goed werkgever- en werknemerschap 192
7.2.5 Arbeidsrecht in de praktijk 194
7.3 Privacyrecht 198
7.3.1 Inleiding en kernbegrippen 198
7.3.2 Verwerking van persoonsgegevens 199
7.3.3 Verplichtingen van verwerkingsverantwoordelijke en verwerker 202
7.3.3.1 Algemene verplichtingen 202
7.3.3.2 Verplichtingen die in bepaalde gevallen van toepassing zijn 203
7.3.4 Rechten van de betrokkene 205
7.3.5 Handhaving en toezicht 206
7.3.6 Privacy in de praktijk 207
7.4 Auteursrecht 209
7.4.1 Inleiding en kernbegrippen 209
7.4.2 Maker 210
7.4.3 Werk 212
7.4.4 Inhoud van het auteursrecht: exploitatie en persoonlijkheidsrechten 213
7.4.4.1 Openbaar maken & verveelvoudigen 213
7.4.4.2 Persoonlijkheidsrechten 216
7.4.4.3 Portretrecht 216
7.4.4.4 Bijzondere bepalingen betreffende computerprogramma’s 217
7.4.5 Beschermingsomvang: inbreuk en beperkingen 218
7.4.6 Handhaving en toezicht 220
7.4.7 Auteursrecht in de praktijk 221
7.5 Strafrecht 224
7.5.1 Inleiding en kernbegrippen 224
7.5.2 Strafbare feiten 225
7.5.2.1 Computervredebreuk 225
7.5.2.2 Verstikkingsaanval 226
7.5.2.3 Aftappen 226
7.5.2.4 Vernieling 227
7.5.3 Opsporingsbevoegdheden 229
7.5.4 Handhaving en toezicht 230
7.5.5 Strafrecht in de praktijk 230

Voorbeeld Scareware 235
Verklarende woordenlijst 237
Bronnenlijst 239
Trefwoordenregister 243