Ondernemingsgericht privaatrecht en ESG

WOORD VOORAF V
Ondernemingsgericht recht en verantwoord ondernemen: een inleiding 1
C.J.H. Jansen, F. van der Linden van Sprankhuizen & B.A. Schuijling

Werkgever en ESG: op naar groen werkgeverschap 7
M.A.N. van Schadewijk
1. Inleiding 7
2. Beperkingen voor groen werkgeverschap 8
2.1 Loon 8
2.2 Gelijke behandeling 12
2.3 Eenzijdige wijziging 16
3. Verplichtingen voor groen werkgeverschap 21
3.1 Wijzigingsvoorstel van de werknemer 21
3.2 Rol van de werknemersvertegenwoordiging 24
4. Conclusie 27

De vastgoedfinancier als aanjager van verduurzaming in de gebouwde omgeving 29
E.E. Maathuis
1. Inleiding 29
1.1 Opbouw 30
1.2 Afbakening en terminologie 30
2. De vastgoedfinancier als spin in het web 32
3. Duurzaamheidsoverwegingen bij beoordeling kredietaanvraag 34
3.1 Taxatie 35
3.2 Duurzaamheidscertificering 36
3.3 Energielabel 37
3.4 De kip of het ei? 39
4. De ambitieuze vastgoedfinancier 41
5. De hoge, (vrijwel) renteloze, lening 42
6. Uitsluitend duurzaam vastgoed financieren 45
7. Tot slot 47

Mensenrechten, milieu en maatschappelijke belangen: de taak van de faillissementscurator in het licht van het wetsvoorstel wet verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen
(‘wvdio’) 49
M.H. Remmink
1. Inleiding 49
2. Het wetvoorstel Wet verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen 50
2.1 Inleiding bespreking wetsvoorstel 50
2.2 Wetgevingsproces en relevantie bijdrage 52
2.3 Het wetsvoorstel 53
2.3.1 Algemene zorgplicht 54
2.3.2 Gepaste zorgvuldigheid 56
2.4 Handhaving 57
3. Toepassing tijdens faillissement 59
3.1 De onduidelijkheid 59
3.2 Het wetsvoorstel blijft van toepassing 60
3.3 Geldend recht 64
4. Conclusie 67

De aandeelhouder en ESG: is Boskalis/Fugro (nu al) achterhaald? 69
E. Breukink
1. Inleiding 69
2. De rechtsregel uit Boskalis/Fugro 70
3. De voorgestelde wijziging 71
4. Blackrock en de laatste SEC-guidance 77
5. Een enkel woord over de ‘Volkswagen-route’ 79
6. Afronding 81

De raad van commissarissen en de ESG-commissie 83
N. Kreileman
1. Inleiding 83
2. Relevante ESG-ontwikkelingen voor de raad van commissarissen 84
2.1 Inleiding 84
2.2 Nationale ontwikkelingen 85
2.3 Europese ontwikkelingen 88
2.4 Wrap up 89
3. De ESG-commissie 90
3.1 Inleiding 90
3.2 De ESG-commissie in de praktijk 92
3.2.1 De instelling van de ESG-commissie 92
3.2.2 De samenstelling van de ESG-commissie 92
3.2.3 De taken en bevoegdheden van de ESG-commissie 94
3.2.4 Het functioneren van de ESG-commissie 96
4. Tot besluit 98

ESG & overheidscommissaris 101
C.M.J. Burggraaf
1. Inleiding 101
2. ESG & Deelnemingenbeleid 102
2.1 De toenemende relevantie van ESG in het deelnemingenbeleid 102
2.2 (Inter)nationale ESG-richtlijnen en -standaarden 104
2.2.1 Mens, milieu & maatschappij 104
2.2.2 Mens 109
2.2.3 Milieu 110
2.3 Specifieke ESG-verplichtingen uit het Deelnemingenbeleid 110
2.4 Transparantie en verslaggeving 111
3. ESG & commissarissen van deelnemingen 114
3.1 Inleiding 114
3.2 De strategie 115
3.3 De samenstelling van bestuur en raad van commissarissen 119
3.4 De bezoldiging 122
3.5 Verslaggeving 123
4. ESG & afdwingbaarheid ‘van overheidswege’ 125
4.1 De staat als aandeelhouder 125
4.2 Afdwingbaarheid ‘van overheidswege’ 126
5. Conclusie 129

Accountant & ESG 131
L. in ’t Veld
1. Een geadopteerd begrippenkoppel 131
2. Accountant & corporate governance 133
3. Accountant & ESG onder huidig recht 135
4. Accountant & ESG onder CSRD 139
5. Vooruitblik 142

Vermogensbeheerder, pensioenfonds & ESG 145
R.H. Maatman & K.W.H. Broekhuizen
1. Inleiding 145
2. Plan van behandeling 146
3. Goed recht is effectief en beginselvast en voldoet aan eisen van feitelijke en juridische integriteit 147
4. Goed recht in een veranderende wereld 148
5. Het trustrechtelijk wezen van een pensioenfonds: doelstelling 150
6. Trustrecht is goed recht 152
7. Maar kan trustrecht zich nog verder ontwikkelen? 155
8. Markten zijn efficiënt, maar niet altijd 156
9. Toekomstige ontwikkeling van het trustrecht 158
10. Verscheidenheid in opvattingen rond ESG 161
11. Vertrouwensbasis – license to operate 162
12. Pensioendeelnemers involveren 165
13. Geopolitieke stabiliteit 167
14. Klimaat, biodiversiteit en overheidsbeleid 168
15. Spekkopers 170
16. Prudent investor rule en ESG 171
17. Een analyse van de DOL Final Rule 2022 174
18. Hoe dan wel? – Opvatting Bauer 176
19. Hoe dan wel? – Aanbevelingen 179

Greening prudential supervision: supervisory and regulatory responses to ESG risks 183
Z.Z.M. Knödler
1. Introduction 183
2. The prudential landscape in the EU 185
3. Why environmental and climate-related risks matter from the perspective of prudential supervision and regulation 187
3.1 ‘New’ risk drivers connected to ESG factors 188
3.2 Specific characteristics of ESG risks and their related challenges 190
3.3 The connection of ESG risks and prudential supervision 191
4. Greening the micro-prudential framework – supervisory and regulatory responses to ESG risks 192
4.1 Before the 2021 Banking Package – first steps in integrating ESG risks 193
4.2 The 2021 Banking Package – embedding ESG risks in the three pillars 195
4.2.1 ESG-related disclosures under Pillar III 196
4.2.2 Risk management and supervisory review under Pillar II 197
4.2.3 Greening capital requirements under Pillar I? 200
5. Conclusion 202

Aanbesteden stuurt ESG mee! 205
P.H.L.M. Kuypers
1. Inleiding 205
2. Wat is de rol van het aanbestedingsrecht? 208
3. Wat kan het aanbestedingsrecht op het gebied van ESG? 211
4. Milieu 212
5. Sociaal 216
6. Governance 218
7. Conclusie 221

Literatuurlijst 223