Voorwoord 9
1. Lean in perspectief 11
1.1 Lean, een containerbegrip 12
1.2 Lean als verbetersysteem 14
1.2.1 Operationele stabiliteit 15
1.2.2 Jidoka 16
1.2.3 Just-in-Time 16
1.3 Lean als verbeterproces 20
1.4 Lean als verbetercultuur 22
1.4.1 Continu verbeteren als dynamic capability 24
1.4.2 Kaizen: continu, incrementeel verbeteren 26
1.4.3 Kaikaku: strategisch vernieuwen 28
1.5 Implementeren van Lean 28
1.5.1 Implementatieraamwerken voor Lean 28
1.5.2 Bottom-up-implementatie 30
1.5.3 Top-down-implementatie 33
1.5.4 Valkuilen voor Lean-implementatie 34
1.6 Leiderschap voor Lean 42
2. Kenmerken van Lean leiderschap 45
2.1 Lean-principes 46
2.1.1 Lean-principes volgens Liker (The Toyota Way) 47
2.1.2 Lean-principes volgens het Shingo institute 49
2.2 Principes van Lean leiderschap 53
2.2.1 Paradoxaal management (gyakusetsu) 53
2.2.2 Beslissen op basis van consensus 66
2.2.3 Persoonlijke ontwikkeling & zelfrefl ectie (hansei) 70
2.2.4 Bescheidenheid, respect & veiligheid 71
2.2.5 Leiden en volgen 73
2.2.6 Luisteren, positieve verwondering & twijfel: 5× waarom 79
2.2.7 Volhardendheid (nebari tsuyosa) 81
2.2.8 Gestandaardiseerd leiderschap 84
2.3 Lean leiderschapsgedrag 87
2.3.1 Een gedeeld beeld creëren: het Ware Noorden als doel 87
2.3.2 Klantgerichtheid ontwikkelen 88
2.3.3 Betrokkenheid en verbondenheid realiseren 88
2.3.4 Naar de werkplek gaan (gemba & genchi genbutsu) 91
2.3.5 Wetenschappelijk denken omarmen 92
2.3.6 Aan de standard operating procedure vasthouden 94
2.3.7 Continu verbeteren door continu te experimenteren 95
2.3.8 Eenvoudig & visueel maken 96
2.3.9 Op harde feiten sturen 98
2.3.10 Medewerkers opleiden en ontwikkelen 102
2.3.11 Successen vieren 103
2.3.12 Het goede voorbeeld zijn 105
2.4 Do’s van Lean leiderschap – algemeen 107
3. Lean leiderschap en moderne leiderschapsstijlen 111
3.1 Transformationeel leiderschap 111
3.2 Dienend leiderschap 115
3.3 Situationeel leiderschap 119
3.4 Coachend leiderschap 121
3.5 Empowering leiderschap 123
4. Lean leiderschap op verschillende hiërarchische niveaus 129
4.1 Lean-topmanager (hoger management) 132
4.1.1 Taken en activiteiten van de Lean-topmanager 132
4.1.2 Leiderschapsstijl van de Lean-topmanager 145
4.2 Lean-middelmanager 150
4.2.1 Taken en activiteiten van de Lean-middelmanager 152
4.2.2 Leiderschapsstijl van de Lean-middelmanager 160
4.3 Lean-teamleider 163
4.3.1 Taken en activiteiten van de Lean-teamleider 164
4.3.2 Leiderschapsstijl van de Lean-teamleider 170
4.4 Lean-coaches 173
4.4.1 Taken en activiteiten van de Lean-coach 174
4.4.2 Leiderschapsstijl van de Lean-coach 179
Geraadpleegde literatuur 181
Index 189
Lijst van casussen
Casus 1: Gorenje/Panasonic/Toyota voor topmanagers 72
Casus 2: ‘Kom op nou!’ bij een dienstverlener 101
Casus 3: Learning to lead at Toyota 106
Casus 4: Rijkswaterstaat – symbolische implementatie? 133
Casus 5: ProRail – verschillende definities van Lean 135
Casus 6: Toyota – naleven van principes en onnodige strategische variatie 138
Lijst van kaders
Kader 1: Elimineren niet-waardetoevoegende activiteiten 18
Kader 2: Lean 1.0 versus Lean 2.0 en hoger? 22
Kader 3: Het Ware Noorden 32
Kader 4: De top-down-aanpak versus de bottom-up-aanpak 36
Kader 5: Lean als snelle methode 40
Kader 6: ci-infrastructuur als fi tnessfactor voor Lean en verbeterprestatie 43
Kader 7: Het belang van Lean-principes 46
Kader 8: Shigeo Shingo 49
Kader 9: Ambidextere organisatie 54
Kader 10: Pendel van de bedrijfsvoering 57
Kader 11: Lean als bezuinigingsprogramma 62
Kader 12: Lean als top-down-wasprogramma 63
Kader 13: Lean leiderschap & strategische conversatie 67
Kader 14: Lean leidt tot meer overhead? 74
Kader 15: Lean leiderschap en single-, double-, triple-loop-leren 80
Kader 16: Verwachting versus gerealiseerde prestatie 82
Kader 17: Fouten maken: goed of fout? 102
Kader 18: Goed voorbeeld doet goed volgen 104
Kader 19: Visionair leiderschap 114
Kader 20: Lean en de illusie van empowerment en betrokkenheid 125
Kader 21: Onderzoek naar de rol van het hogere management bij Lean 136
Kader 22: Hoshin kanri – Top-down- en bottom-up 141
Kader 23: Instrumenteel leiderschap 145
Kader 24: Lean leiderschapsstijl van het hogere management 147
Kader 25: Do’s and don’ts van de Lean-topmanager 148
Kader 26: Bypassing the dinosaurs? 150
Kader 27: Waardestroommanager en besturing in de matrix: pmm 153
Kader 28: Voorkom negatieve bijwerkingen van een kpi-systeem 157
Kader 29: Do’s van de Lean-middelmanager 162
Kader 30: Het verschil tussen een Lean-team en een Agile-team 168
Kader 31: Do’s van de Lean-teamleider 171
Kader 32: A3-methode 173
Kader 33: Toyota-kata: verbeter-kata 175
Kader 34: Do’s van de Lean-coach 179
