Voorwoord
Inleiding
1 Het geniale scheppen: mythe en werkelijkheid
Het bad, het bed, de bus
De illuminatie als piekervaring
Flow
Transpiratie
Een werk- en levensplan
Opportunity
Inspiratie of mystificatie?
Het ontdekken als gefaseerd proces
De hang naar het hogere
Heldenverering
Het superbrein als genie: exclusieve IQ-clubs
Genialiteit: een nuttige illusie?
2 Creativiteit experimenteel onderzocht
Het behaviorisme: geen inspiratie maar variatie
Creativiteitstraining
Associationistische theorieën: Skinner, Campbell
Koestlers 'bisociatie'
Het ontdekkingsproces als gestalt switch
Denkpsychologische gestaltproeven
Fixatie: de vijand van creativiteit
De denkpsychologie van Selz
Popper als gemankeerd denkpsycholoog
Poppers denkregels getoetst
De cognitieve psychologie: de mens als logische machine
Intuïtie
Van logica naar analogie
De analogie als polsstok
Onbeantwoorde vragen
3 Creativiteit programmeerbaar? Mens en computer
Heuristiek: de kunst van het vinden
De triomftocht van de computer
Een Turingtest voor creativiteit?
Simulatie van wetenschappelijke ontdekkingen
Keplers wetten van het planetaire stelsel
Herontdekkingen per computer
Waarin bestond Keplers creativiteit?
Het menselijk surplus
De contextgebondenheid van ontdekkingen
De computer als denkprothese
4 De toevalsfactor: serendipiteit
Toeval tot principe verheven: Donald Campbell
Het debat tussen ziende zoekers en blinde vinders
De drietraps creativiteitstheorie van Simonton
Hoe blind is blind?
Serendip revisited
Pseudoserendipiteit
Serendipiteuze machines?
Mentale serendipiteit
Theoretische tussenbalans van het creatief proces
5 Historische creativiteit
Thomas Kuhn: revolutie of evolutie?
Kuhns persoonlijke 'bekering'
Copernicus - is er wel sprake van revoluties?
De wetenschapspsychologische kant
De essentiële spanningsverhoudingen
De kritiek op Kuhn en zijn 'sociological turn'
Revolutie, creativiteit en serendipiteit
Paradigma als 'ingevroren' creativiteit
Paradigma als 'disciplinary matrix'
Poppers heroïsche onderzoeksethos
Lakatos en de dynamiek van researchprogramma's
Laudan over conceptuele kaders
Creativiteit als conceptuele vernieuwing
'Revoluties' als cruciale probleemsituaties
de metamorfoses van Escher
De creatieve herkenner
De oogst voor de creativiteitspsychologie
6 De culturele ecologie van creativiteit
De tweeledige invloed van 'Weltanschauungen'
Bovenpersoonlijke noties opgevat als 'memen'
De 'themata' van Holton
Tijdsperioden omspannende kaders: Foucault, Van den Berg
Metaforen, mens- en maatschappijbeelden
Erfelijkheid en omgeving als concurrerende noties
Goddard en zijn strijd tegen degeneratie
Uitdagingen voor psychologen in de Nederlandse samenleving
Fysica in Weimar-Duitsland
Van bovenaf opgelegde denkdwang
Spelregels en speelruimte
7 Creativiteit tussen taal en werkelijkheid - sociale constructie?
De veranderende kracht van uitspraken over mensen
Sociaal constructivisme
De sociale realiteit van laboratoriumonderzoek
De 'sociale constructie' van quarks
Hoe maakbaar is de werkelijkheid?
Science wars
Latours Actor Network Theory
Maken van dingen, maken van mensen
De sociale productie van techniek
Cognitie en constructie
Conclusie
8 Verscholen en gestolen creativiteit
Een radicaal sociologisch geluid
Multipels - aan wie de eer?
Solo- en co-cognitie
Finalisering
Wetenschap als mensenwerk
De kracht van de verwachting
Niet-passende vondsten
Ontspoorde creativiteit: fraude en zelfbedrog
Margaret Meads mythische seksparadijs
Het tweelingenonderzoek van Cyril Burt
De strijd tussen Pasteur en Toussaint
De pasteurisering van Frankrijk
Brutalen hebben de halve waarheid
Presentatie zonder pretentie: het demonstratie-experiment
Transformatie tegenover accommodatie
9 Het geheim van de creatieve persoon
Genialiteit een kwestie van IQ?
Geniale families
Genieën uit vijf eeuwen postuum 'getest'
Soorten intelligentie
Persoonlijkheidskenmerken en levensstijl
Gezin en overige 'bovenpersoonlijke' achtergrond
Het oudste of het jongste kind? De 'rebel' van de familie
Vrouwen in de wetenschap
Creativiteit en leeftijd
Genialiteit en gekte
Een faustisch pact?
Co-cognitie: creatieve vriendschap
Nogmaals: het geheim van de creatieve persoon
10 De intieme kant van wetenschap
Idiografie
Levensplan of toeval?
Terug naar de oorsprong
Freud: het onbewuste als creatief reservoir
Vroege psychobiografie: Freuds Leonardo en de Wilson-biografie
Een nieuwe impuls
Wetenschapspsychobiografieën
Max Weber: vaders gezag en moeders geloof
De hemelse vader bij Newton en Faraday
Psychologen over Darwin
William James en de dwingende hand van zijn vader
Niels Bohr en het complementariteitsprincipe
Significante ervaringen in de adolescentie: Heisenberg en zijn onderzekerheidsbeginsel
Nog een significante jeugdervaring: Popper en de crisis der zekerheden
De creatieve spanningsverhouding
Twee niveaus van biografisch speurwerk
Is psychologiseren automatisch relativeren?
Een uitgeklede Freud
Andere benaderingen
Emotie en cognitie
11 Slotbeschouwing
Literatuur
Naamregister
Zaakregister
