Opleidingskunde

Voorwoord 3
Dankwoord 6
Inhoud 8
Introductie 13
De relationele ontwerpbenadering 14
Versterken van talenten 15
Werken en leren verbinden 15
Inhoud en opzet van het boek 16

1. De kunde van opleiden of de kunst van het leren 19
Een professionele ontmoeting 21
Het ambacht van de ontwerper: wat is er overgebleven? 21
‘Opleidingskundige’ op je visitekaartje 25
Van leerdoel naar YouTube: wat is anders geworden? 27
Buiten de gebaande paden 29
Waarin is het vakgebied veranderd? 33
Wat vraagt deze tijd en de toekomst van de beoefenaars van dit vak? 37

2. Het achtveldenmodel als ontwerpaanpak 43
2.1 Ontwerpbenaderingen 46
De instrumentele of systematische ontwerpbenadering 47
De communicatieve of relationele ontwerpbenadering 48
De pragmatische ontwerpbenadering 52
Ontwerpbenaderingen samengevat 54
2.2 Het achtveldenmodel als ontwerp- en (onzichtbare) gespreksleidraad 56
Wat wil je bereiken? 57
Wanneer ben je tevreden? 59
Interne en externe consistentie door systematisch en relationeel ontwerpen 60
2.3 Activiteiten van de ontwerper 61
De essentie 63

3. Verkennen van de vraag en de leernoodzaak 65
3.1 Het achtveldenmodel als relationeel analysekader 69
3.2 De linkerkant van het achtveldenmodel: wat wil je bereiken en hoe kan leren daaraan bijdragen? 71
Organisatiedoel 73
Gewenste werksituatie 75
Bekwaamheden 78
Leersituatie 81
3.3 De rechterkant van het achtveldenmodel: wanneer ben je tevreden? 83
Leerproces 85
Leerresultaten 87
Functioneren 89
Impact 91
3.4 Twee andere analysekaders 94
De impactmap 94
De leerfuncties van het corporate curriculum 98
De vraag verkend, hoe nu verder? 103
De essentie 104

4. Analyseren van bekwaamheden in het werk 107
4.1 Opbrengsten van de analyse 110
Inhoudelijke opbrengst van de analyse 113
Relationele opbrengst van de analyse 113
4.2 Analysemethoden 114
Documentstudie 117
Meelopen en hardop denken 118
Critical incidents-methode 119
Interview over kenmerkende praktijksituaties 122
Guerrillaonderzoek 124
Focusgroepen 126
Simulatie 127
Wat als er weinig tijd is voor een analyse? 128
4.3 Bekwaamheden als vertrekpunt voor leerinterventies 132
Contextrijke beschrijvingen 132
Analyseren van bekwaamheden 133
Leerdoelen 135
Reproductieve en productieve vaardigheden 137
Vastleggen van bekwaamheden in het werk: twee voorbeelden 138
Bekwaamheden in kaart; hoe nu verder? 141
De essentie 142
Intermezzo - De ontwerpweek: een snelkookpan 144

5. Ontwerpen van de evaluatie 147
Strategisch belang 149
Spanningsveld tussen presteren en leren 150
Rechterkant achtveldenmodel als rode draad 151
5.1 Evalueren van het leerproces 154
Methoden voor het evalueren van het leerproces 154
5.2 Evalueren van leerresultaten 155
Vaststellen van criteria 156
Methoden voor het evalueren van leerresultaten 159
5.3 Evalueren van het functioneren 163
Vaststellen van criteria 166
Methoden voor het evalueren van functioneren 167
5.4 Evalueren van de impact 173
Vaststellen van criteria 173
Methoden voor het evalueren van impact 174
De essentie 178

6. Keuzes maken voor het globaal ontwerp 181
6.1 Leertheorieën en -principes 188
Veranderende opvattingen over leren 189
Kijk op leren richtinggevend in het globaal ontwerp 195
6.2 Leercontext: informeel en formeel leren 199
70:20:10 199
Het leerlandschap 200
Formeel leren buiten de context van het werk 201
Informeel leren in de context van het werk 205
Informeel leren: adviseren over de inrichting van het werk 208
6.3 Leervolgorde 210
Volgens de werkvolgorde 210
Van concreet naar abstract 211
Concentrisch 211
Volgens de 80-20-regel 212
Talentgerichte volgorde 212
Van bekend naar nieuw 212
Psychologische volgorde 213
6.4 Het globaal ontwerp maken 213
6.5 Externe consistentie in het globaal ontwerp 215
De essentie 217
Intermezzo - Bouwbedrijf Troffel als voorbeeld van een globaal ontwerp 218

7. Ontwikkelen van leerinterventies 229
7.1 Vier praktijkvoorbeelden 232
Casus 1: Ontwikkelen van vakmanschap in een fabriek 233
Casus 2: Leren met behulp van technologie 238
Casus 3: Combinatie van formeel leren en leren op de werkplek 244
Casus 4: Leren van productieve vaardigheden door experimenten 249
7.2 Een eerste gereedschapskist van de ontwerper 254
De leercyclus van Kolb 255
Leervoorkeuren als ontwikkelinstrument 256
Breinleren 258
Leren van verschillende types vaardigheden 260
Leren rond talenten 262

Slotbeschouwing 264
Noten 270
Literatuurlijst 286
Over de auteurs 296
Register 298