‘Dat maakt niets uit’, zegt Jeroen Smit, ‘Mijn boek reconstrueert de periode 1990 tot 2007, dus de periode die begint met de fusie tussen ABN en AMRO en eindigt in 2007 met de verkoop aan het bankentrio. Daar gaat het boek over, en wat er nu gebeurt, verandert niets aan die reconstructie. Wel is het zo dat ik op dit moment bezig ben met de vijfde versie van de epiloog waarbij ik probeer een stuk te schrijven met een zekere houdbaarheid. Maar vrijdag moet alles klaar zijn. Als er dan nog dramatische wendingen zijn, so be it.’
Volgens Jeroen Smit is het verhaal van ABN AMRO in het klein het ‘grote bankverhaal’, met nu dus een wereldwijde malaise als gevolg. ‘Het vertrouwen in banken is weg, en dat is het gevolg van het feit dat banken hun taken anders zijn gaan invullen. Het focus is verschoven van klanten naar aandeelhouders, dus de nadruk kwam te liggen op resultaten in plaats van op hun nutsfunctie. Men ging deals sluiten en de keuze van activiteiten werd aangejaagd door een systeem van bonussen om maar vooral aandeelhouderswaarde te creëren. Dat is natuurlijk gek omdat klanten meer geld bij banken hebben ondergebracht dan aandeelhouders, klanten zijn dus veel belangrijker. En gevaarlijk omdat aandeelhouders allesbehalve trouw zijn. Zo gewonnen, zo geronnen.’
Het verhaal van ABN AMRO loopt globaal langs dezelfde lijn. Men koos ervoor om een zakenbank te worden, men wilde bij de grote jongens horen, bij de Merril Lynches en JP Morgans van deze wereld. Daarmee verdween de klant uit het zicht. Die keuze leidde tot interne spanningen, en tot onderling wantrouwen, zeker toen de beoogde resultaten uitbleven. En met dat uitblijven van resultaten keerde de aandeelhouder de bank ook nog eens de rug toe, en daarmee werd ABN AMRO dus een prooi.
De kredietcrisis heeft dit dodelijke mechanisme branchebreed blootgelegd: diverse tamelijk schimmige activiteiten leveren niet alleen niet het gewenste resultaat op maar blijken ook nog eens bijzonder risicovol te zijn, aandeelhouders verliezen het vertrouwen en verlaten direct en masse het schip, en klanten kiezen het zekere voor het onzekere. Hierdoor wordt de solvabiliteit ernstig, zeg maar gerust exponentieel ondermijnd, en dat leidt ertoe dat banken onderling geen zaken meer doen. Kortom: nu het vertrouwen van aandeelhouders, klanten en banken onderling is verdwenen, is elke bank een prooi geworden.
Volgens Smit ligt het niet in de lijn der verwachtingen dat ING ABN AMRO gaat overnemen. ‘Ze hebben geen interesse, omdat ook voor hen overleven op dit moment het adagium is.’ Wat gaat er dan wel gebeuren? ‘Zeker weet ik het niet, maar ik denk dat ABN AMRO voorlopig een tijdje zelfstandig blijft bestaan als kleine bank. Een stand alone scenario dus, bijvoorbeeld via een management buy out. Het gaat er nu allereerst om rust in de tent te krijgen en het vertrouwen van klanten terug te winnen.’ Waarmee de ondertitel van het boek van Smit, ‘Blinde trots breekt ABN AMRO’ met vooruitwerkende kracht eer wordt aangedaan.
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
