De wereld is aan het veranderen. Soms langzaam en onzichtbaar, soms met grote schokken of voorbeelden. Zodat het doordringt. Tijdens het schrijven van dit artikel is er een recordwarmte in New Delhi, 52,3 graden. Het verhaal in Het Ministerie voor de Toekomst van Kim Stanley Robinson uit 2021 is werkelijkheid geworden. Er is weer een tipping point overschreden, 50 graden Celsius in een miljoenenstad.
Daarnaast wordt er steeds meer van u gevraagd, door transities, veranderende regelgeving en vragen van klanten. Misschien is het tijd om nieuwe ambities te omarmen, in de praktijk te gaan brengen, een activistische houding te verkennen of naar meer zingeving te streven.
De oproep
Vanuit verschillende kanten en voor verschillende doelgroepen wordt op ons appel gedaan om bij te dragen. Rutger Bregman beschreef het voor de doelgroep jongere professional in Morele Ambitie. Hij trekt de ethiekkaart in navolging van een stroming die effectief altruïsme heet. De stroming komt voort uit de moraalfilosofie en streeft naar gerichte de inzet van jouw middelen (invloed, tijd en geld) voor de medemens. De effectieve stroming is uitgewerkt in de jaren ’70 door hoogleraar en filosoof Peter Singer met zijn werk Effectief Altruïsme. Singers oproep kreeg de afgelopen jaren navolging door werk en activiteiten van leerlingen als William Macaskill (What we owe the future) en Toby Ord (The Precipice). Het effectieve zit hem in de keuze van projecten waaraan gewerkt wordt, en waar je je geld en tijd in wilt stoppen. Met de leuze ‘wat doe je met je 80.000 uur dat je werkt’, heeft deze beweging momentum gecreëerd. Het platform heet dan ook 80000hours.
Een oudere doelgroep wordt aangesproken door David Brooks in De Tweede Berg. Dit boek is zeer invloedrijk onder de groep ouderen die hun carrière wel gehad hebben. De eerste berg, met studie, werk, carrière, gezin etc. is beklommen en er is vaak weer afgedaald. Dat biedt ruimte om na te denken waar je in de tweede fase mee aan de gang gaat, met andere motivaties, andere ambities. Dus een tweede carrière, niet voor jezelf, maar voor anderen. En dat gaat volgens Brooks over maatschappelijke verantwoordelijkheid en betekenis geven.
Daar heeft Ben Kuiken recent een heel zinvol boek, Het ZINnigste boek dat je ooit zult lezen, over geschreven. Nu ziet hij als filosoof een verschil tussen zingeving en betekenis. In een jaloersmakende stijl verkent hij het spectrum met voorbeelden uit de filosofie (Nietzsche, Bergson en anderen komen langs) en de literatuur. Alice neemt ons mee in haar konijnenhol om zin te geven: de weg en richting te vinden. En vanuit verschillende kanten, voor verschillende groepen is een diepere en andere zin nodig dan ik werk dus ik besta. Dat kan met je geld en met je tijd.
Mark Siegenbeek van Heukelom en Marnix Kluiters richten in Duurzame Ambitie hun pijlen op leiders en managers. Persoonlijk leiderschap, duurzaam leiderschap op de werkvloer en een duurzame organisatie zijn de drie belangrijkste gebieden die uitgewerkt worden. De auteurs grijpen voor de motivatie terug op effectief altruïsme en stimuleren 10% van de werktijd te investeren in duurzame projecten en initiatieven. Daar hoort een stuk motivatie bij naar medewerkers en invloed op de toplaag. Aan dat laatste is nog flink wat te doen. Goed voorbeeld geven, aan de lange termijn werken, vanuit visie en purpose gedreven werken en naar circulariteit streven op alle niveaus, met eventueel nieuwe businessmodellen zijn een paar voorbeelden wat je kunt doen als duurzaam leider.
Nieuwe kennis en vaardigheden
Ik dacht in mijn naïviteit dat ik al flink wat kennis en vaardigheden heb opgebouwd. Maar als je je verdiept in een compleet nieuw domein, breidt het zich als een olievlek uit. Voorlevers van de nieuwe samenleving door Jelleke de Nooy van Tol is een immense verzameling nieuwe inzichten. Een dik, groot uitgegeven werk boordevol onderwerpen rondom klimaat en duurzaamheid als naar een regeneratief voedselsysteem, regeneratief ondernemen en gemeenschappen. Regeneratief is letterlijk ‘iets dat groeit of opnieuw wordt gekweekt’. Elk hoofdstuk met duizelingwekkende voorbeelden, literatuurverwijzingen en via QR-codes naar meer onontgonnen gebieden. Alleen dit werk kan je minimaal een jaar bezighouden. De Nooy van Tol is een oudgediende in dit gebied en heeft haar bijna encyclopedische kennis via dit boek beschikbaar gesteld.
Voorlopers en - denkers
Het zijn een steeds uitbreidende kring pioniers, wegbereiders die voorbeelden geven hoe in bedrijven, met vallen en opstaan, ruimte komt voor duurzaamheid en transitiedenken. Transities zijn grote en complexe systeemveranderingen. Ze vereisen verkennen, andere aanpakken onderzoeken, experimenteren en nieuwe, onbekende manieren van werken. In het eerdergenoemde boek Voorlevers van de nieuwe samenleving staan er al veel, tientallen zelfs die verbinden of versnellen. In navolging van Malcolm Gladwell (in The Tipping Point) categoriseert De Nooy zichtbaarmakers (de inspirerende experts), verbinders en verkopers.
Een paar voorbeelden: Juristen verbonden aan De Rechten voor de Natuur-beweging strijden voor het een juridische stem geven voor al wat leeft. In Nederland vechten ze voor de Waddenzee als entiteit waarmee dit gebied een stem kan krijgen aan een onderhandelingstafel of een rechtbank. (Meer in Rechten voor de Natuur van Jessica den Ouden.)
De voorlevers moeten sterk in hun schoenen staan en hebben meestal al een persoonlijke transitie doorgemaakt. Eén algemeen kenmerk in bijna alle mensenin boeken over de voorlopers een duidelijk persoonlijk verhaal: Ze weten waarom ze doen wat ze doen. Het mooi uitgegeven boek Duurzaamheid is kleur bekennen, samengesteld door Carola Wijdoogen, bevat een tiental interviews met mensen die MVO-manager van het Jaar geweest zijn. Ze brachten elk op hun eigen wijze het MVO-onderwerp naar de directiekamer als Chief Sustainable Officer. Ze fungeren daarom alle tien als een rolmodel in hun domein. De meest recente, MVO-manager van het Jaar 2023 is Andy van Dobbelsteen, en die heeft de ambitie de TU Delft de meest duurzame universiteit van de wereld te maken. Hij is hoogleraar Climate Change Design & Sustainability en duurzaamheidscoördinator. De organisatie omvat 35.000 mensen en zestig gebouwen. Het zijn bezige bijen de meeste voorlopers en niet bevreesd ambitieuze doelen voor zichzelf te stellen.
Jezelf activeren
De term ‘activistisch’ kan een negatieve connotatie oproepen. Dat is onterecht. Dit woord komt van het Latijnse ‘activus”’en betekent niet veel meer dan praktisch, in de praktijk toegepast. Een nieuwe vorm is die van levensstijlactivist, bedacht door Rudy Vandamme. ‘Een persoon wordt een levensstijlactivist als hij in een de relatie tussen individuele keuzes en het geheel een kans ziet om verantwoordelijkheid te nemen en invloed te verwerven op de ontwikkeling als geheel.’ Vandamme heeft rondom dit concept het transitiecanvas ontwikkeld voor zijn boek De corporate activist. Dat boek bevat doorwrocht transitiedenken en een transitiecanvas dat je uitwerkt in 15 stappen. Best wel een reis, en diepgaand. Direct praktisch, minder. Meerwaarde is dat Vandamme rekening houdt met de bedrijfsmatige kant van activisme.
Praktisch, dat kun je zoeken in het werk van Marnix Geus, Het idealenboek en Hoe dan wel van Suzan Doodeman en Johannes van den Akker. Marnix Geus is zo’n typische levensstijlactivist met grote idealen. Hij heeft de lessen uit zijn fysieke reis omgezet Vijf fase om idealen te verwezenlijken: wakker worden, een beginnetje maken, hulptroepen verzamelen, doorzetten in donkere dagen en loslaten. Als u nu nog leest, dan bent u misschien wakker geworden. Dat is mooi. Dan kan een eerste ideetje opgepakt worden.
Niet 5 maar 7 stappen kom je in Hoe dan wel tegen: Begin gewoon, zet de volgende stap, maak lawaai, regel dingen, blijf bij de kern, zorg goed voor jezelf, doe het maar gewoon. Twee stappen worden gemaakt om de richting te blijven bepalen, en toch echt eens tot actie over te gaan.
En met één supertip die we allemaal zomaar over het hoofd zien: Red de wereld binnen kantoortijd. De dieperliggende boodschap achter deze tip: naast de wereld redden, idealen nastreven, is er ook een sociaal leven. En ook bij mensen die je nodig hebt of deelgenoot zijn van jouw reis. Elke stap is er één, die kun je ook vast morgen wel zetten.
Succes het vinden zetten van de eerste stap. En veel vakantieplezier namens alle voordenkers.
Dit artikel staat in het julinummer van Managementboek Magazine. Deze editie lees je hier >
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
