Maar de actualiteit heeft me wreed ingehaald. ‘The shit hits the fan’ in onvervalst urban speak. Keulse potten en andere beerputten openen zich in een tempo waartegen niet valt te organiseren. Zelfs het summum van effectief crisismanagement, ‘er is geen gevaar [vul aan naar believen]’, is een gepasseerd station.
Zelfsturing is ook wel wat van zijn glans kwijtgeraakt door de actualiteit. In de weerbarstige praktijk van de maatschappelijke straat blijkt zelfsturing niets anders dan opgelegde belangen van boven in de juiste richting te sturen. ‘Onder de pet’ vermomd als eigen verantwoordelijkheid. De remake van de leider tegemoet werken, ‘entgegen arbeiten’ zoals in het origineel. Afgedekt inderdaad met een ‘er is geen gevaar [vul aan naar believen]’.
Ronduit alarmerend is het dat net als in het bedrijfsleven de gevestigde orde verdwijnt. Net als in het bedrijfsleven blijken de gebaande paden niet het antwoord te zijn op de uitdagingen die de nieuwe tijd met zich mee brengt. En net als in het bedrijfsleven is een logisch gevolg dat het geijkte instrumentarium niet meer werkt. Zekerheden zijn even niet meer gangbaar. Het onverwachte valt te verwachten.
Zelforganisatie daarentegen lijkt de tand des crises glansrijk te overleven. Ongeleide (zelfsturende maar dan net even anders) vormen van zelforganisatie gefaciliteerd door de geneugten van social media dreigen de katalysator van de nieuwe realiteit te worden: het onverwachte!
Maar hoe manage je nu dat onverwachte? Door opmerkzaam te zijn, zegt oudgediende Karl Weick. Niet pareren, maar slechts de gevolgen opvangen. In straf managementjargon: ga er maar vanuit dat je nooit zult weten op hoeveel manieren iets mis kan gaan, dus zorg voor mechanismen die de directe negatieve gevolgen van een onverwachte wending minimaliseert. In feite is het Management van het onverwachte onvervalst crisismanagement.
Een andere manier om zwarte zwanen eigentijds in toom te houden, is anticiperen. Nassim Nicholas Taleb stelt dat het ontkennen van het onverwachte onvermijdelijk tot fragiele systemen leidt die slechts bestand zijn tegen het verwachte. En ook nog eens de levensgevaarlijke en kostbare illusie van maakbaarheid in leven houden.
Zijn oplossing is de inrichting van antifragiele (robuuste) systemen. Waar fragiele systemen het resultaat zijn van geconstrueerde (verwachte!) werkelijkheden, daar gaan antifragiele (non-lineaire complexe) systemen uit van het onbekende. Omdat antifragiele systemen uitgaan van het onbekende (het onverwachte!), staat zo’n systeem permanent op standby (opmerkzaam!), voorbereid op wat er zou kunnen gebeuren.
Maar misschien moet ik toch maar gewoon een vrolijk stukje schrijven. Bijvoorbeeld over de toch wel curieuze oplossing voor bijna alle problemen: iedereen coach! Coaching is zo populair aan het worden dat er een toekomst nakende is waarin de ene helft van Nederland (vrouwen) de andere helft (mannen) op weg naar van alles coacht.
De nieuwe realiteit is een weinig geslaagde doorontwikkeling van het nieuwe normaal (dat weer een doorontwikkeling is van het nieuwe werken) dat juist de spagaat tussen schijnbaar onoverbrugbare realiteiten wil slechten. Maar die nieuwe realiteit is daarmee allesbehalve een illusie.
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
