‘Bij een integere cultuur,’ legt Noordzij uit, ‘gaat het om veiligheid, uitdaging, respect, erkenning en beloning.’ Voor zo’n cultuur zijn volgens hem drie dingen nodig. Hij noemt dat De Box, Fair Process, en Integraliteit en Consistentie. De Box creëert een vast kader waarbinnen mensen hun vrijheid hebben. Carnaval is een mooi voorbeeld: ‘Bij het carnaval werk je elk jaar weer met hetzelfde kader, dezelfde rituelen, hetzelfde protocol. Maar er is wel ieder jaar een ander thema waar iedereen zijn of haar eigen creativiteit en vakmanschap in kan uitleven.’ Bij een bedrijf is dat in wezen niet anders, legt hij uit. Neem de NS, het bedrijf waar Noordzij vooral van bekend is. ‘De doelstellingen van de NS zijn helder: treinen laten rijden, passagiers vervoeren, op een veilige manier en liefst ook nog op tijd. Als je bij de spoorwegen werkt moet je daaraan bijdragen anders heb je er niets te zoeken. Maar de manier waarop je dat invult, dat is je eigen vakmanschap. Jij weet veel meer van jouw werk af dan die bobo’s boven jou. Als die zich er te veel mee gaan bemoeien gaat het mis. Een leider moet dat begrijpen om effectief te kunnen zijn.’
De tweede noodzakelijke voorwaarde voor een integere cultuur is Fair Process. Leiders moeten heel goed luisteren naar hun mensen, serieus ingaan op waar die mee komen, en argumenten willen geven voor hun plannen. Anders dan men vaak denkt, vraagt dat om krachtig leiderschap vanuit een hoge mate van innerlijke zekerheid. ‘Veel managers luisteren niet goed omdat ze bang zijn tegengesproken en omgepraat te worden. Maar aandacht geven en erkenning is essentieel. In het carnaval zie je dat ook heel sterk. Daar worden bijvoorbeeld ieder jaar de mensen die elf jaar lid zijn gelauwerd. Die publieke erkenning is ongelooflijk belangrijk voor de motivatie en het plezier.’
De derde voorwaarde is Integraliteit en Consistentie. ‘Alle zeven S’jes in hun onderlinge samenhang: Strategy, Structure, Systems, Style, Staff en Skills, bij elkaar gehouden door Shared Values. Carnaval is bij uitstek integraal en consistent. Alles staat in het teken van dat feest.’ Aldus Noordzij die zich hier nog altijd een echte McKinseyaan betaamt.
Om deze principes goed te kunnen toepassen, heeft Noordzij geleerd, moeten leiders ook zelf veranderen. ‘Net zoals je je auto goed onderhoudt, moet je ook jezelf regelmatig doorsmeren en van verse olie voorzien. De enige uitweg is de weg naar binnen.’
(Het hele interview met Karel Noordzij kunt u lezen in de maart editie van Managementboek Magazine die 1 maart op de mat ploft.)
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.