Kort door de bocht: het tonen van dat perspectief is niet gelukt. Het boek geeft zoals in veel van zijn werk uitvoerige inzichten in liberaliserings- en verlichtingsfilosofen van de afgelopen eeuwen. Heel kort wordt een apotheose geschetst die leidt tot een wereldwijde opstand tegen een milieucrisis.
Robotica is geen nieuw fenomeen. Net zomin als de dreiging van een milieucrisis. Lezers kunnen gedurende ‘Nederland leest over Robotica’ gratis Ik, robot krijgen, de science-fiction roman van Isaac Asimov uit 1950. De verhalenbundel is vooral wereldberoemd om zijn drie wetten der robotica waarmee een co-extensie tussen mens en robot gewaarborgd wordt.
‘Robots rukken op. Steeds meer fabriekswerkzaamheden worden door intelligente automaten overgenomen van de mens. Intussen spannen computergeleerden zich in om robots nóg slimmer te maken. De industriële robot versnelt de komst van het postindustriële tijdperk, waarin werkloosheid een normaal verschijnsel wordt en de gelegenheid krijgt zich intellectueel en geestelijk te ontplooien.’
Was getekend Nico Baaijens in De toekomstmens, een verbijsterend perspectief uit 1978. In dit perspectief, deels geïnspireerd door de bevindingen van de Club van Rome (1972), is naast de mogelijkheden van de robots, de dreiging van een mondiale milieucrisis het grootst. De mens zal in Baaijens perspectief een vlucht naar buiten kiezen en zich rond 2200 op planeten anders dan de aarde nestelen. (Het is niet voor niets dat visionaire denkers zoals Elon Musk vooral bezig zijn met het verkennen van hoe het leven buiten de aarde eruit kan zien. In zijn Plan B worden de winsten geïnvesteerd. Hij zal het werk van Baaijens niet gelezen hebben, maar met zijn visie zou hij sympathiseren.)
Na veertig jaar is het met de kennis over robots en ‘hun’ mogelijkheden flink beter gesteld dan in 1978. Naast de brede beschikbaarheid van Asimovs verhalen is er een serie over robots van Jelle Brandt Corstius, Robo Sapiens waarin veel te zien is over hoe breed en diep robots al gebruikt worden. En Adriaan van Dis heeft in zijn laatste roman In het buitengebied een gezelschapsrobot in zijn huis opgenomen. Ronald Giphart heeft een afsluitend verhaal in Ik, Robot geschreven samen met een bot (geen robot). Dit is een stukje kunstmatige intelligentie die veel verhalen heeft geanalyseerd en in zijn programma heeft opgenomen. En in staat is betekenisvolle zinnen in het Nederlands te produceren.
De mogelijkheden van robots, de dreiging of kansen, zijn het niveau van futurologie al decennia ontstegen. Hooguit wordt hun positie prominenter. Als zorgrobot, autonome auto (vervoersrobot), of militaire kracht (defensie robot in de vorm van een drone).
Uit het brede aanbod boeken over robots, alleen al van Nederlandse auteur dit jaar: Hallo Robot. Robot aan het stuur, en Robot, werk en inkomen. De laatste twee dingen mee naar de titel Managementboek van het Jaar 2018.
Het is logisch dat de historicus Blom zijn de argumentatieroute van de Verlichting kiest. Maar om aandacht te krijgen voor de gevolgen van robotica op onze samenleving en, minstens even belangrijk, de gevolgen van een milieucrisis, zijn er bruikbaarder kennis, geschiedenis en argumenten voorhanden. Van een stukje geschiedenis gaan we niet snel in de benen. Als je aan ons werk of gezondheid komt hopelijk wel. We kunnen het tien jaar oude boek van Al Gore lezen, De wereld in de waagschaal lezen, of zijn nieuwste film The Inconvenient Through 2 bekijken. U bent gewaarschuwd.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
