Informeel leiderschap is zo’n vanzelfsprekend onderdeel van onze werkomgeving dat we vergeten hoe bijzonder het is. Informele leiders nemen initiatief. Ze betrekken anderen erin. Dat doen ze niet omdat ze dat geacht worden te doen, maar omdat ze het zelf nuttig of nodig vinden. Niemand vraagt ze om hun energie en (vrije) tijd te investeren. Niemand belooft ze een beloning of promotie. Toch doen ze het.
Ook bijzonder: hoewel informeel leiderschap in elke organisatie voorkomt, wordt er in de organisatiekunde nauwelijks aandacht aan besteed. Zo was er tot op heden geen boek dat de drijfveren van informele leiders beschrijft en dat ze in hun werk ondersteunt. Nu is het er.
Kiezen voor oplossingen
Informeel Leiderschap schrijven was voor mij inspirerend. Dat kwam in de eerste plaats door het onderwerp. Veel lezers zullen zelf informele leiders zijn, bedacht ik me tijdens het schrijven. Dat vond ik prettig. Dat mensen cynisme en geklaag links laten liggen, het heft in handen nemen en hun schouders ergens onder zetten, spreekt me aan. Informele leiders kiezen voor oplossingen – of het gaat om het beter bedienen van de klant, slimmer samenwerken, verbeteren van het werkplezier of welk initiatief dan ook. Toen ik zelf bij projecten op het gebied van informeel leiderschap betrokken was, merkte ik hoe veel energie vrijkomt als mensen zich samen voor een bepaalde zaak inzetten.
Steile leercurve
Wat ik overigens ook van die ervaringen heb geleerd is dat er nogal wat voetangels zijn. Een project vanuit informeel leiderschap tot een succes brengen vraagt daadkracht en doorzettingsvermogen. In de praktijk behelst de route van de informele leider vaak een steile leercurve. Hoe meer het project zich ontwikkelt, hoe meer kwaliteiten van hem of haar worden gevraagd.
Meestal begint het met een mooi idee, een plan, een droom. Om het te realiseren moeten informele leiders vaak leren om collega’s mee te krijgen, taken te delegeren, kantoorpolitiek te herkennen en er op in te spelen. Misschien moeten ze lobbyen en leuren. Soms zijn ze scheidsrechters tijdens een conflict. Door zijn complexiteit kan het project zijn initiatiefnemers boven het hoofd groeien en uiteindelijk vastlopen. Het is doodzonde als dat gebeurt. Toch komt het regelmatig voor.
In Informeel leiderschap geef ik aan waar de valkuilen zijn. Ik beschrijf hoe informele leiders zich in hun rol kunnen verbeteren.
Hogere kunstvorm
Het onderwerp waar mijn hart ligt, waar ik artikelen en boeken over schrijf, is de wisselwerking van mensen in organisaties. De hogere kunstvorm die we samenwerken noemen. Het is dynamische materie. De snelheid waarmee bedrijven de afgelopen decennia zijn veranderd, van de rigide command & control-structuur naar de losvaste verzameling autonome professionals, heeft geen precedent. In het postrationele tijdperk dat de organisatie is ingegaan, speelt informeel leiderschap een steeds grotere rol. Waar formele managementlagen worden weggesneden ontstaat ruimte voor mensen die initiatief nemen.
Heilige graal
In Informeel Leiderschap richt ik me daarom ook tot de organisaties waar de informele leiders werken. Innovatie is vaak de heilige graal in die organisaties. Ze zijn altijd geïnteresseerd in nieuwe ideeën. Maar ideeën hebben is niet voldoende, medewerkers moeten ook in staat zijn ze tot uitvoering te brengen. Innovatie vraagt om informeel leiderschap. In het boek geef ik tips die organisaties kunnen helpen er een voedingsbodem voor te creëren.
Ik hoop dat Informeel Leiderschap ertoe bijdraagt dat het verschijnsel beter wordt herkend en ondersteund. Zowel de informele leiders zelf als de organisaties waar ze werken zullen daar de vruchten van plukken.
Over Peter van Lonkhuyzen
Peter van Lonkhuyzen werkt als auteur en onderzoeker en schrijft voor uiteenlopende publicaties over leiderschap, organisatie en psychologie. Hij schreef onder meer de boeken Eerlijk over status (2022), Informeel leiderschap (2022), Tegenspraak, Hoe je beter wordt van dwarsliggers (2015) en Taboe: Macht (2009).
