Wat moeten we nou met emoties op het werk?
Vaak zijn managers wat huiverig voor de emoties van medewerkers, zeker als het gaat om heftige emoties. Maar dat is niet terecht. Mijn stelling is dat je je emoties beter wél kunt meenemen naar je werk, dat is echt niet amateuristisch. Gelukkig komt er de laatste jaren, soms schoorvoetend, meer ruimte om te laten zien dat je echt wel emoties mag hebben op het werk. En we realiseren ons steeds beter dat in deze tijden van opkomende AI juist het voelen en ervaren als mens je wezenlijk onderscheidt van een robot. Als je werkt met collega’s of mensen in andere rollen, en zij laten jou hun emoties zien, zie je een deel van wie ze echt zijn. Ik zie dat als een groot cadeau. Want de verbinding die kan ontstaan door elkaars menselijkheid te zien, is van grote waarde voor alle betrokkenen. En laten we wel wezen, we worstelen toch allemaal wel eens met onze emoties? We doen er vaak veel te ingewikkeld over, waardoor we het onszelf heel moeilijk maken. Dat is helemaal niet nodig.
Kun je bepaalde emoties niet beter onderdrukken?
Het woord emotie komt van het Latijnse emovere, ‘naar buiten bewegen’. Er is dus letterlijk energie die een weg zoekt om te ontladen, om iets te doen. Wat dat is, verschilt. Het kan gaan om vermijden, vechten, huilen, troost zoeken. In alle gevallen is de emotie een prikkel om iets te doen. De onderliggende bedoeling van de boodschap is: overleven. Het niet uiten van de emotie houdt die energie in stand, net als piekeren over die vervelende situatie of dat nare gevoel. Als je emoties opkropt, gaan ze echt niet zomaar weg, ze worden dan eerder sterker. En dan kan zo’n emotie er alsnog uitkomen als je in een heel andere situatie bent, bijvoorbeeld thuis. Wil je dat?
Veel emoties komen juist voort uit het werk?
Zeker. Psycholoog Constance Hadley deed onderzoek naar emoties op het werk bij respondenten in dienstverlenende functies. Ze vond dat ruim 75 procent daarvan ontstonden door de interactie met een collega! Bijvoorbeeld door een gebrek aan communicatie met collega’s, waardoor je frustratie voelt. Als medewerkers hun emoties toch onderdrukken, is dat schadelijk voor hun welzijn. Lichaam en geest zijn onlosmakelijk verbonden, emoties hebben vaak een fysiologische component. Ontstaat een emotie, dan gebeurt er iets in het lichaam, er zijn sensaties die in je lijf waarneembaar zijn. Hormonen zoals adrenaline, oxytocine en cortisol spelen een rol in de waarneming van de emotie. Daarbij geven emoties cruciale informatie over ons functioneren. Door emoties te onderdrukken, hou je bovendien belangrijke informatie weg voor besluitvorming en effectief werken. Het nut van emoties is dat ze helpen om je te bepalen waar je de aandacht op richt, waar je focus naartoe gaat.
Je beschrijft ook dat het belangrijk is hoe mensen naar emoties kijken.
Ja. Mensen raken er bijvoorbeeld van overtuigd dat emoties goed of slecht zijn. De overtuiging die mensen hebben over hun emoties, beïnvloedt vervolgens hoe ze ermee omgaan. Als ze menen dat emoties in het algemeen slecht of onhandig zijn, voorspelt dat een slechtere psychologische gezondheid, lager welzijn en meer depressieve symptomen en signalen van stress en spanning. Ook de overtuiging dat emoties onbeheersbaar zijn en dus niet te controleren, leidt op langere termijn tot diezelfde negatieve gevolgen.
Kortom, de emoties die we ervaren, hebben sowieso invloed op hoe we ons werk doen?
Absoluut. Hoe je je voelt, bepaalt je werkhouding en je gedrag. Negatieve emoties hebben tot gevolg dat je minder tevreden bent met je baan, maar leiden ook tot mindere resultaten, tot meer verzuim en tot de intentie om een andere baan te zoeken. De Amerikaanse psycholoog Barbara Fredrickson beschrijft hoe prettige emoties juist leiden tot meer betrokkenheid, meer effectiviteit en meer zelfvertrouwen, wat vervolgens weer leidt tot betere performance en een hogere kwaliteit van het werk. We denken vaak dat het heel gek is dat we ons onzeker of angstig voelen over ons werk, maar dat is echt heel normaal. Dat overkomt vrijwel iedereen wel ‘ns. De kunst is om die onzekerheid of angst dan met anderen te delen, en niet te denken dat je gek bent of nodig naar een therapeut moet. Door emoties met anderen te delen, kun je veel meer verdragen. Bovendien versterk je dan de verbinding met anderen, wat ook weer tot positieve effecten leidt.
Dus we moeten ons op het werk puur focussen op positieve emoties?
Daar lijkt het soms wel op, gezien de nadruk die we steeds meer leggen op het belang van positieve psychologie en werkgeluk. Volgens Aristoteles is geluk echter niet zozeer het voelen van positieve emoties, maar het voelen van passende emoties. Uit recent onderzoek van psycholoog Maya Tamir blijkt dit inderdaad te kloppen. Volgens haar gaat het om goed voelen, in plaats van om je goed te voelen. Over het algemeen ervaren mensen meer geluk als ze prettige emoties hebben. Maar bovenal zijn mensen gelukkiger als zij emoties ervaren die ze wensen en die passen bij dat moment. Wat je passend vindt, is individueel bepaald, maar wordt ook beïnvloed door cultuur en achtergrond.
Soms acteren mensen, bij het omgaan met emoties. Slim?
Meestal niet. Want emoties acteren kan erg vermoeiend zijn. Neem surface acting, oftewel ‘doen alsof’: ik voel me geïrriteerd, maar ik doe alsof het me niet raakt en alsof ik vriendelijk en kalm ben. Anderen hebben je vaak wel door, ze zien dat je je anders gedraagt dan je je eigenlijk voelt. Ze zien een tandpastaglimlach die niet echt gemeend is. Surface acting kost veel energie, en kan zorgen voor vermoeidheid en een gevoel van vervreemding van jezelf. Daarnaast heb je deep acting. Hierbij trachten mensen hun innerlijke gevoel en hun emoties aan te passen en zo oprecht de emoties te laten zien die van hen worden verwacht. Dat kan bijvoorbeeld door je voor te stellen dat die klant die zo boos naar je schreeuwt wel een slechte dag zal hebben of zich wellicht wanhopig voelt. Deep acting levert voor het werk vaker het gewenste resultaat op. Maar ook hiervoor geldt dat dit kan leiden tot emotionele uitputting en vermoeidheid. Hoe dan ook, je hoeft echt niet altijd te acteren. Boosheid uiten kan bijvoorbeeld prima zijn, want daarmee geef je je grenzen aan. Dat betekent niet dat je ongefilterd alles hoeft te zeggen wat er in je opkomt. Je emotie reguleren voor dat je die uit is vaak een goed idee. Opkroppen en onderdrukken meestal niet. Dus reguleer je emotie, en maak vervolgens duidelijk wat je ergens van vindt. En sta je voor wat je waard bent.
