Humble Inquiry - The Gentle Art of Asking Instead of Telling (2013) is nu vertaald, met als Nederlandse titel Bescheiden vragen - de kunst van vragen in plaats van opdragen. Jammer dat de Nederlandse subtitel enigszins afwijkt van de Amerikaanse. Voor mijn gevoel is ‘Telling' toch iets anders dan opdragen. Helemaal omdat het boek zich niet specifiek richt op leidinggevenden of mensen in een hiërarchische positie, hoe nuttig zijn concept ook is voor die doelgroepen.
Meteen op de eerste pagina wordt de toon voor de rest van het boek gezet: ‘Dit boek is geschreven vanuit persoonlijk en professioneel perspectief. Op persoonlijk vlak heb ik het altijd al hinderlijk gevonden als mensen mij ongevraagd informatie verstrekken, vooral als ze me daarmee niets nieuws vertellen.' Vervolgens vertelt hij over de situatie dat hij naar paddenstoelen keek en een vrouw op een vermanende toon tegen hem zei dat sommige paddenstoelen giftig zijn. Ook al wilde ze behulpzaam zijn, Schein kon niks met de informatie: ‘had ze mij maar een vraag gesteld'. Want door te vertellen suggereren we dat de andere persoon iets niet weet. We kunnen dezelfde boodschap ook overbrengen door vragen te stellen. En dan het liefst bescheiden vragen.
Onder bescheiden vragen stellen verstaat Schein 'de kunst om iemand aan de praat te krijgen door vragen te stellen waarop je het antwoord nog niet weet. Hierdoor kun je een relatie opbouwen op basis van nieuwsgierigheid en belangstelling voor de ander.'
Schein onderkent daarbij drie soorten bescheidenheid. De eerste is elementaire bescheidenheid. Dat is een bescheiden houding tegenover de ‘bovenklasse', onder meer gebaseerd op traditie. De tweede vorm van bescheidenheid is de vrijwillige bescheidenheid: iemand stelt zich bescheiden op tegenover mensen van wie hij de prestaties hoogacht. En de derde vorm is hier-en-nu-bescheidenheid. Die ontstaat als iemand zich tijdelijk afhankelijk voelt van een ander.
Over deze laatste vorm van bescheidenheid zegt Schein dat vrije communicatie kan worden gecreëerd als leidinggevenden de kunst van het Bescheiden vragen toepassen. Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar leidinggevenden zijn afhankelijk van ondergeschikten. Bijvoorbeeld voor informatie, of om iets gedaan te krijgen. Je krijgt mensen makkelijker in beweging als je open communiceert. Met bescheiden vragen dus.
Aan de hand van voorbeelden laat hij zien dat wat we vragen, hoe we het vragen, waar we het vragen en wanneer we het vragen, er allemaal toe doen. Of de relatie nu professor - student is, manager - portier of arts- patiënt, relaties worden versterkt door Bescheiden vragen toe te passen.
Maar als je denkt dat je er bent door minder te vertellen en meer vragen te stellen, dan heb je het mis. Er zijn namelijk verschillende manieren van vragen stellen. Met het gevaar van te veel rijtjes in deze recensie, wil ik er toch nog één aan toevoegen, omdat hierin de kern van het vragen stellen naar voren komt:
1. Bescheiden vragen - deze vragen tonen de belangstelling van de vragensteller voor de andere persoon, bijvoorbeeld: "waar ben je mee bezig?", "wat brengt jou hierheen?"
2. Diagnostische vragen - deze vragen beïnvloeden het mentale proces van de ander, bijvoorbeeld: "wat kan dit hebben veroorzaakt?" Deze vorm van vragen stellen, is van invloed is op het denkproces van de ander.
3. Confronterende vragen - de vragensteller voegt eigen ideeën toe in de vorm van een vraag, bijvoorbeeld "denk je dat ze zo zijn gaan zitten uit angst?"
4. Procesgerichte vragen - deze vragen zorgen voor een verschuiving van de gespreksfocus naar het verloop van het gesprek zelf. Bijvoorbeeld: "Waarom stelde jij je zo defensief op toen ik over mijn gevoelens vertelde?"
Het boek bestaat uit min of meer uit twee delen. Het eerste deel gaat in op het concept van Bescheiden vragen. Dit deel was voor mij het meest nieuwe en informatieve. Als je eenmaal de kern van Bescheiden vragen te pakken hebt, levert het tweede deel van het boek, vanaf bladzijde 73, een antwoord op de vraag waarom vragen stellen zo lastig is. De hoofdstuktitels geven de te verwachten inhoud wel weer: Onze prestatie- en informatiecultuur; Als status ons in de weg staat; Als we onszelf in de weg staan.
De uitgever heeft gekozen voor een boek in een handzaam formaat dat is opgemaakt in grijstinten. Achterin het boek staat een handig register en als service aan de lezer wordt elk hoofdstuk afgesloten met een samenvatting en reflectievragen om over na te denken. De bewijsvoering van het nut van Bescheiden vragen ontbreekt, is enkel anekdotisch. Het boek staat vol met verhaaltjes die aantonen dat Bescheiden vragen effectief is. Het is dus aan de lezer of hij Schein gelooft. Hij overtuigde mij wel, ook al staan de honderdvijftig pagina's hier en daar net te vol met verhaaltjes. Zoals Schein het stelt, iedereen kan het concept uit Bescheiden vragen gebruiken om zo het vertrouwen te vergroten en om met collega's, kinderen en vrienden een sterkere band te creëren.
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veel-lezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid. Voor de lezer die benieuwd is wat anderen van een boek vinden, schrijft hij recensies voor Managementboek.nl
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
