Helpen met impact

We beseffen het vaak niet, maar het elkaar helpen is de basis van de samenleving. Voor allerlei zaken waarvan we het vanzelfsprekend vinden dat ze er zijn of gebeuren, bijvoorbeeld dat er iedere dag water uit de kraan stroomt, hebben anderen iets voor ons gedaan. De reikwijdte van het begrip 'helpen' blijkt ook uit de verschillende aanduidingen als vriendendienst, hulp in de huishouding, burenhulp en professionele hulpverlening. De psycholoog en gerenommeerd consultant Edgar Schein weet als geen ander wat helpen is. Als adviseur begeleidde hij individuen, groepen en organisaties bij het oplossen van problemen. De aanleiding voor het schrijven van 'Helpen met impact' is de terminale ziekte van zijn vrouw, waardoor hij met allerlei vormen van hulpverlening te maken krijgt. Schein benoemt in zijn boek de verschillende sociaal culturele, economische en emotionele aspecten van het fenomeen helpen. Voor het vormgeven en onderhouden van hulpverleningsrelaties hebben we allerlei codes, regels en afspraken. Zo mag de helper geen misbruik maken van de afhankelijkheid van de ander, en is het gebruikelijk dat de helpende dankbaarheid toont voor de hulp die is ontvangen. Schein benadrukt in dat verband herhaaldelijk dat in een hulpverleningsrelaties partijen elkaar geen gezichtsverlies mogen bezorgen. De hulpvragende partij is namelijk altijd in een (psychologisch) ondergeschikte en afhankelijke positie, en degene die hulp aanbiedt krijgt door de ander (al dan niet vrijwillig) macht toegewezen. De kracht van Schein is dat hij laat zien dat dit geldt voor zowel de meest eenvoudige als complexe situaties waarin mensen elkaar helpen. De schrijver van het standaardwerk 'Process Consultation' gaat ook in dit boek uitgebreid in op procesadvisering als hulpverleningsvorm. De basis en effectiviteit van veel hulpverleningssituaties is gelegen in het begeleiden van anderen bij het zelf ontdekken van oplossingen voor problemen. De helper stelt zich niet op als de deskundige maar nodigt door het stellen van vragen de ander uit tot zelfonderzoek en het vergroten van de eigen competenties. Schein illustreert dit op indringende wijze aan de hand van situaties rond teamontwikkeling. De gangbare gedachte is dat voor het creëren van een goed functionerend team het van belang is teambuilding activiteiten te ontplooien. In de praktijk blijkt daarentegen dat teambuilding vaak een kortdurend en beperkt effect heeft. Veel beter is het als de teamleden elkaar helpen en elkaars kwaliteiten benutten bij het realiseren van activiteiten. Behalve dat het de mogelijkheden en competenties van het team verrijkt, heeft het helpen ook een belangrijke verbindende functie in de samenwerking van het team. Hetzelfde geldt voor managers die organisatieveranderingen willen doorvoeren. Vaak huren ze een expert in die ervoor moet zorgen dat de organisatie doet wat zij voor ogen hebben. Schein weet uit eigen ervaring dat deze aanpak doorgaans weinig resultaat oplevert. Hij adviseert managers zelf de helpende rol op te pakken en te kijken hoe zij anderen in hun organisatie kunnen adviseren en ondersteunen bij het realiseren van de beoogde verandering. Het op deze manier investeren in lagere managementechelons en medewerkers geeft meer kennis over wat hen bezighoudt en waar ze tegenaan lopen. Wellicht nog belangrijker is dat het een investering in de onderlinge relatie is die sympathie opwekt bij de ander. Oftewel, de ander helpen is ook jezelf helpen. Deze recensie is gebaseerd op het Engelstalige origineel.