In de inleiding van Handboek werkgeluk - een praktische toolbox voor leidinggevenden, hr-professionals en coaches zeggen de auteurs dat werkgeluk anno 2020 bij veel bedrijven is uitgegroeid tot een belangrijk thema. Het belang wordt ook zichtbaar dat er steeds meer organisaties zijn met medewerkers met functietitels als Chief Happiness Officer (CHO), funsultant, of werkgelukdeskundige, werkgeluk coach. En voor deze medewerkers zijn er de bijbehorende opleidingen.
Naast werkgeluk zijn er verschillende termen in gebruik voor de voldoening en het gevoel van zinvolheid dat werk kan opleveren, zoals bevlogenheid, passie, vitaliteit en flow. Werkgeluk lijkt wel een containerbegrip waar veel onderwerpen zich onder laten scharen. Een van de definities van werkgeluk die in het boek gebruikt worden is afkomstig van Bergsma en Veenhoven: 'Geluk kunnen we omschrijven als een positieve beleving van een levenssituatie, die betrekking heeft op het leven als geheel of op het arbeidsleven.'
Er worden veel voordelen gerapporteerd over werkgeluk
Door het hele boek door wordt in verschillende toonaarden argumenten voor het bevorderden van werkgeluk naar voren gebracht: Wie geluk ervaart in het werk is productiever, creatiever, innovatiever, cognitief flexibeler en verzuimt minder. Verder werken gelukkige medewerkers beter samen en worden zij beter beoordeeld door collega's en managers. Gelukkige medewerkers dragen op een positievere manier bij aan de winst, prestaties en sales van een organisatie, dan minder gelukkige medewerkers. Zoals ook al werd gesteld in 2013 in het UN World Happiness Report.
Werkgeluk in het Covid-19 werk(eloosheid) tijdperk
Het lezen van een boek over werkgeluk was enigszins een verwarrende bezigheid in deze periode van Covid-19. Aan sommige competenties is een schreeuwend tekort. Maar tegelijkertijd zijn veel mensen in deze dagen al blij als ze uberhaupt werk hebben. En degenen die werk hebben zien hun collega's al maanden alleen via Zoom of Teams. De betekenis van werk is dan ook in korte tijd ingrijpend veranderd. Veel auteurs in het boek schetsen het belang van de context waarin werk wordt uitgevoerd, en deze is nu - voor korter of langer - ingrijpend veranderd. Mensen die tot voor kort werk hadden dat gekenmerkt werd door autonomie, verbondenheid en gevoel van competentie, (basisbehoeften volgens de in het boek veel geciteerde Deci & Ryan) zijn of werkloos of zitten nu achter de kassa van een Jumbo supermarkt of werken in een magazijn van Bol.com pakketten te sorteren. Werk met weinig autonomie en weinig ruimte voor job crafting. Werk dat gedaan wordt omdat het inkomsten genereert en wat vraagt om een andere kijk op werkgeluk. Maar terug naar dit boek uit het pré-Covid-19 tijdperk.
Aan het boek werkten 23 topexperts mee
De 19 hoofdstukken zijn geschreven, zoals de redacteuren het zeggen, ‘door 23 Nederlandse en Belgische topexperts voor een boek dat zich beweegt op het grensvlak van de theorie en praktijk van werkgeluk.'
De bijdragen zijn onderverdeeld in drie delen: Deel 1 Gelukkig organiseren - Over werkgeluk in organisaties. Deel 2 Gelukkig leidinggeven - Hoe stimuleer ik werkgeluk in mijn team. Deel 3 Gelukkig werken - Hoe vergroot ik mijn eigen werkgeluk.
In het boek komen thema's aan de orde zoals autonomie, betekenisvol werken, brein, employee experience, energie, gelukkige teams, jobcrafting, Job Demands-Resources-model, duurzame inzetbaarheid, mensbeelden, neuropsychologie, rendement van geluk, Rijnlands organiseren, SDT - self-determination theory, talenten, teamflow, progressie, positieve psychologie, werkomgeving en werkvuur.
Verschillende van de 23 auteurs hebben zich in mindere of meerdere mate laten inspireren door de volgende (niet altijd even correct genoemd als bron, maar dat terzijde) auteurs van naam en faam: Csikszentmihalyi, Deci & Ryan, Diener, Dweck, Kahneman, Lyubmirsky, Schaufeli, Seligman en Veenhoven.
Het blijkt dat werkgeluk zeer beperkt maakbaar is
In de inleiding stellen de redacteuren dat leidinggevenden, hr-professionals en coaches het werkgeluk van mensen kunnen maken of breken. Een stevige ambitie. In de verdere hoofdstukken wordt deze claim op verschillende manieren meer of minder overtuigend ingevuld. Bijzonder is het wel dat het afsluitende hoofdstuk geen samenvattende conclusies bevat van het voorgaande. Bergsma, één van de redacteuren, komt wel met een aantal relativerende opmerkingen over de maakbaarheid van werkgeluk.
Zo stelt hij dat we weten aan welke knoppen we moeten draaien om het werkgeluk te vergroten. ‘Tegelijkertijd is duidelijk dat de meeste individuele pogingen om geluk te creëren met behulp van positief-psychologische interventies niet spectaculair succesvol zijn. Een recent overzicht van individuele pogingen om geluk te vergroten, bleef steken op een effectgrootte van 0,1. Dit effect is zo bescheiden, dat we het zonder specifiek meten niet waar zouden kunnen nemen.' Iets verderop zegt Berger: 'Een gelukkig gevoel in leven of werk is iets waar ons brein in gunstige omstandigheden meestal automatisch voor zorgt; maar als het geluk ontbreekt, is het niet altijd eenvoudig te repareren.'
Eerder een reader dan een handboek
Elk hoofdstuk in dit mooi opgemaakte boek begint met een korte beschrijving van een praktijkgeval en sluit af met een korte literatuurverwijzing (vaak verwijzend naar eigen werk van de auteurs). Het nut hiervan ontging me, want achterin het boek staat per hoofdstuk een uitgebreide literatuurverwijzing. Helaas ontbreekt er een index in het boek, wat het lastig maakt om een bepaalde auteur of om een specifiek onderwerp, los van de inhoudsopgave, te zoeken.
Het is mij onduidelijk waarom deze verzameling artikelen aangeprezen wordt als een ‘handboek' of zelfs als een ‘toolbox'. Het is vooral een reader van diverse artikelen. Dat readergevoel wordt versterkt doordat er eigenlijk niet op elkaar wordt verder gebouwd en niet op elkaars artikelen wordt gereflecteerd en ook niet naar elkaar wordt verwezen of. Een gemiste kans!
De lezer krijgt ten dele wat hem is beloofd
De ambitie van de drie redacteuren is leidinggevenden, hr-professionals en coaches inzichten, modellen en praktische tools te geven waarmee zij direct aan de slag kunnen binnen de eigen organisatie of hun eigen klantenkring. De beloofde inzichten en modellen worden geleverd. Het leveren van tools wordt minder waargemaakt. Wel staan er veel verwijzingen in naar tools, dat weer wel. Hoe dan ook, Handboek werkgeluk geeft een fraai overzicht van de stand van kennis van een aantal Nederlandse en Belgische praktijkmensen, trainers, onderzoekers en wetenschappers.
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid. Voor de lezer die benieuwd is wat anderen van een boek vinden, schrijft hij recensies voor Managementboek.nl
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
