Leiderschap bij verandering

Kotter heeft een jarenlange ervaring als adviseur, wetenschapsbeoefenaar en docent op het gebied van veranderingen. Hij publiceerde hierover regelmatig in onder meer het gerenommeerde tijdschrift 'Harvard Business Review'.

In het boek 'Leiderschap bij verandering' zijn alle lessen uit eerdere publicaties op kernachtige en persoonlijke wijze samengevat. Kotter doet dat door in deel I de meest gemaakte fouten tijdens veranderprocessen te beschrijven en deze in deel II te vertalen naar acht veranderstappen. Deel II is het hart van het boek en spreekt het meeste aan. Er is ook nog een deel III over implicaties voor de eenentwintigste eeuw, maar dat schiet door de al te grote pretenties zijn doel voorbij. De gehaaste lezer kan dat deel beter laten voor wat het is. Zoals gezegd vormen de acht stappen de kern van het boek, waarbij de eerste drie stappen de grootste verbeeldingskracht hebben.

Achtereenvolgens gaat het om het vestigen van urgentiebesef, het vormen van een leidende coalitie en het ontwikkelen van visie en strategie. Kotter betoogt dat veel veranderingen mislukken door een gebrek aan urgentie. Dat gebrek ontstaat door zelfgenoegzaamheid van mensen. Het is namelijk comfortabeler om niet te veranderen en de mens is er op getraind signalen die op verandering wijzen zolang mogelijk te negeren. Hoe dan een groep of organisatie te overtuigen van de noodzaak tot verandering? Door bronnen van zelfgenoegzaamheid op te ruimen.

Voorbeelden van deze bronnen zijn mooie praatjes van het topmanagement, overdadigheid of het ontbreken van voldoende feedback. Door een grote crisis te creëren, of door feedback van klanten, leveranciers en concurrenten te verzamelen of door ambitieuzere doelstellingen op te leggen, kan een leider het besef van urgentie versterken. Treffend zijn de voorbeelden die Kotter geeft van het creëren van kunstmatige crises. Een Japanse ondernemer deed dat bijvoorbeeld door buitensporig hoge doelstellingen te stellen tijdens een periode van hoogconjunctuur. Daarmee doorbrak hij de gemakzucht waarmee de op zich goede resultaten begeleid werden. Een andere ondernemer liet bewust een introductie van een nieuw product mislukken. 'Business as usual' was toen niet meer mogelijk.

Om de krachten die bij dit soort acties los komen goed te kunnen hanteren, is leiderschap (liefst in ruime mate aanwezig) geen overbodige luxe. Daarover gaat een ander deel van de theorie van Kotter. Leiderschap is nadrukkelijk iets anders dan management. Leiderschap gaat over het inspireren en motiveren van mensen, over het vaststellen van de richting en brengt mensen op één lijn. Bij substantiële veranderingen is het niet voldoende als één persoon over leiderschapskwaliteiten beschikt. Deze kwaliteiten moeten in de organisatie ruim voor handen zijn. Veel tijd moet geïnvesteerd worden in een leidende coalitie waarin zowel leiderschaps- als managementkwaliteiten aanwezig zijn. Een dergelijke coalitie moet over voldoende formele positiemacht, over voldoende deskundigheid en over voldoende geloofwaardigheid beschikken. Als een dergelijke coalitie niet ontstaat, zal elk veranderinitiatief snel sneuvelen. Kotter vervolgt zijn boek 'Leiderschap bij verandering' met het uitwerken van de overige zes fasen van verandering. Hierbij gaat hij dieper in op het realiseren van de verandering.

Het boek is vlot geschreven en biedt veel aanknopingspunten voor mensen die zelf een verandering leiden in hun eigen omgeving (zoals managers of ondernemers) of vaak als begeleider van veranderingsprocessen optreden. Bijvoorbeeld in de rol van adviseur of van opleider. 'Leiderschap bij verandering' van John Kotter onderscheidt zich van de vele andere publicaties op dit gebied door de ruime aandacht voor het aspect leiderschap. Want wie goed door de regels heen leest, leert dat niet het belang, of het technische ontwerp, of de rationele logica bepaalt of een verandering slaagt. Het gaat er om dat het leiderschap in een bedrijf of instelling in staat is een beweging op gang te krijgen én te houden. Dit boek vertelt u hoe dat moet doen.

Door zijn behapbare omvang en duidelijke taalgebruik vergt het boek van zijn lezer slechts een kleine tijdsinvestering. En ook nog eens een investering die ruimschoots opweegt tegen het genot dat het oplevert. Lezen dat boek!