U kent vast pogingen om onszelf en onze medemensen naar persoonlijkheidtypen te onderscheiden. Het enneagram is een indeling in negen persoonlijkheidstypen, die al duizenden jaren oud is. Van de 'perfectionist'tot de 'middelaar' kent elk type zijn eigen 'besturingssoftware'.
Sjaak Overbeeke beschreef in 'Een betere balans tussen voelen denken doen' al de voelers, denkers en doeners. Hij gaf ook aan hoe iedereen op basis van deze indeling zijn eigen (in)effectieve gedrag kan verbeteren. In 'Beter communiceren met voelers, denkers en doeners' ligt de nadruk juist op communicatie met de ander. Ook deze publicatie is bedoeld voor wie in zijn werk met conflicten te maken krijgt, maar komt ook van pas in privésituaties.
In een theoretisch deel beschrijft Sjaak Overbeeke zijn theorie over de heel verschillende wereld van de voeler, de denker en de doener. Hij voegt een test toe waarmee u kunt vaststellen welk type het dichtst bij uzelf ligt; dat kan overigens ook een combinatietype zijn. Overbeeke wijst terecht op de relatie tussen de karaktertypen en psychische klachten en aandoeningen; iedere kwaliteit die te ver wordt doorgevoerd, verandert in een last of onhebbelijkheid ('overal waar te voorstaat is niet goed').
De verschillende persoonlijkheidstypen geven overigens ook kleur aan het leven. Er is zelfs het bekende Franse spreekwoord 'les extremes se touchent' oftewel: voeler zoekt denker. Maar de aantrekkingskracht van de ander kan in de loop van de tijd gaan storen. Bovendien reageren we vaak extra geïrriteerd op de onhebbelijke kanten van een ander persoonlijkheidstype.
Daarbij komt dat hoe langer de irritatie en de botsing van persoonlijkheden duurt, hoe groter de weerstand aan beide kanten wordt. En bovendien kunnen we met ons eigen persoonlijkheidstype ook nog eens extra weerstand oproepen bij de ander. Dan komt het er echt op aan om irritaties en conflicten op te lossen met betere communicatie. Als we dan ook niet in de situatie verkeren om de ander te dwingen, eisen te stellen of te chanteren, dan we moeten we wel de weg kiezen van (om)kopen en verleiden.
Daarvoor beschrijft Overbeeke een 4-stappenmodel; op de weg om de beoogde uitruil op de korte en lange termijn te realiseren. Het model is te hanteren in complexere situaties met een langere conflictgeschiedenis, 'waarbij beide partijen eraan hechten dat de relatie op langere termijn voortgezet wordt'.
Overbeeke gaat minutieus te werk als hij in het praktijkdeel de vier stappen per persoonlijkheidtype uitwerkt en daarbij ook de valkuilen aangeeft. Hij beschrijft voorbeeldgesprekken, die ook te bekijken zijn op www.voelendenkendoen.nl of op YouTube. Hij besluit dit behulpzame praktische deel met handreikingen om 'conflictverwarders' op te lossen; juist in conflictgesprekken komt 'verwarren van hoofdzaak en bijzaak, van gevoel en feit, van intentie en effect, van gedrag en persoon en verwarring van onderwerp (de bal terugkaatsen)' maar al te gemakkelijk voor.
Mij bood de duidelijke indeling in persoonlijkheidstypen, het stappenmodel en de vele tips om deze in de praktijk te hanteren een welkome handreiking om mijn eigen vaardigheden in conflictsituaties te vergroten. Maar het vergt wel enige oefening om van bewust onbekwaam bewust bekwaam te geraken, maar ik ga het zeker proberen. Het verrijkt mijn arsenaal om effectief op te treden in 'onvermijdelijke' conflictsituaties.
Over Martin van 't Klooster
Martin van 't Klooster is zelfstandig communicatieadviseur bij Communicatie met beleid.
