Dit kan niet waar zijn

Joris Luyendijk heeft meerdere boeken op zijn naam staan, bijvoorbeeld over de problematiek in het Midden Oosten en de Nederlandse politiek. Hij schrijft op een makkelijk leesbare manier en weet op een scherpe manier door te dringen tot de kern van de problematiek. Hij neemt je als lezer mee in zijn gedachten en hoe hij tot beeldvorming komt.

Dit doet hij vanuit een menselijke (antropologische) benadering, die andere inzichten geeft dan harde feiten en meningen waar veel andere boeken over de economische crisis op gestoeld zijn. ‘Dit kan niet waar zijn’ begint met een metafoor over een vliegtuig in problemen, waar de stewardessen iedereen kalmeren. Uiteindelijk blijkt er geen piloot in de cockpit te zitten.

Deze metafoor geeft goed het beeld weer dat Luyendijk schetst over de financiële wereld: het lijkt wel alsof er niemand aan het stuur zit… In de hoofdstukken beschrijft Luyendijk zijn jaren in Londen, waar hij door middel van onderzoek heeft geprobeerd om inzicht te verkrijgen in de achtergronden van de economische crisis.

Op verzoek van The Guardian schrijft hij regelmatig blogs over zijn vorderingen. Deze blogs vormen in eerste instantie een beletsel om mensen te spreken (ze willen niet bekend worden) maar naarmate zijn onderzoek vordert is het juist een vliegwiel. Iedereen wil zijn visie geven en aangeven dat hij/zij niet schuldig is. Het bekende straatje schoonvegen. Het interessante aan het boek is dat er veel verschillende mensen gesproken zijn, allemaal getypeerd aan de hand van wat ze drinken tijdens het interview, met veel meningen.

Luyendijk gebruikt mooie en begrijpelijke karakters, zoals de ‘waanbankier’. Door de vele verschillende meningen is het voor zowel de schrijver als de lezer lastig een eenduidig beeld te vormen over wat er is gebeurd en wie schuldig is.

Elk hoofdstuk beschrijft weer een ander inzicht en wel op een zodanige manier dat je daarin kan geloven. Interessant is het onderscheid in de back-office en de front-office van financiële instellingen, waarbij de back-office de harde werkers zijn en de front-office de dealmakers. Die laatsten zijn ook de mensen die op zoek zijn naar status, uitdaging, financieel gewin. Een van de oorzaken van de financiële crisis moet hier gezocht worden, in de attitude van (een aantal van) de front-office medewerkers.

Luyendijk geeft in zijn boek ook terecht aan dat niet de hele financiële wereld schuldig kan worden bevonden aan de financiële crisis. Het blijft onduidelijk in hoeverre het boek nu een totaalbeeld schetst. Luyendijk heeft met name met spijtoptanten gesproken, oftewel mensen die reeds weg zijn uit het wereldje. Wat wel duidelijk is geworden in het boek dat de oorzaken in de softe kant liggen, de cultuur. Naast het feit dat financiële instellingen geen eigenaar meer kennen die er bovenop zit, het is altijd makkelijker spelen met andermans geld…

Hoewel het boek erg ingaat op de situatie in Londen wordt aan het eind ook nog een vertaling naar de Nederlandse situatie gemaakt. Daarin wordt wel Jan Peter Balkenende benoemd, maar bijvoorbeeld niet de linkse politici Wim Kok en Wouter Bos. Qua feiten voegt het boek niets toe aan reeds bestaande literatuur. Echter, de menselijke kant die Luyendijk belicht biedt waardevolle nieuwe inzichten in het ontstaan van de economische crisis, maar ook een doorkijk naar de toekomst. Het voedt de angst dat een dergelijke crisis elk moment weer kan ontstaan en dat de oorzaken nog niet aangepakt zijn (voor zover dat überhaupt mogelijk is).

Luyendijk geeft ook aan dat er geen echte oplossing is, maar dat de politiek hier meer mee zou moeten bemoeien. Dit boek is een zeer lezenswaardige toevoeging aan hetgeen tot op heden al gepubliceerd is over de economische crisis. En de titel? Daar sluit ik me helemaal bij aan!