Een sprekende passage uit het boek van Hameeteman: ‘Ik ga geen boeken lezen van Mintzberg of wie dan ook, want die heeft - met alle respect voor meneer Mintzberg - niet begrepen wat technologie kan betekenen voor moderne organisatievormen.’ Zo, daar kan de gevestigde orde het mee doen! Nog één: ‘Ik heb al die dikke boeken over strategie, competentiemanagement of waar ze ook over mogen gaan, bewust niet gelezen. Want die goeroes, hoe slim en geleerd ze misschien ook zijn, zijn opgeleid en opgegroeid in de 20ste eeuw. Hun modellen en adviezen zijn dus ook gebaseerd op de organisatie waarmee we in de eeuw succesvol zijn geweest, maar waarmee we het in deze eeuw niet gaan redden.’
Dit zijn meer dan onschuldige plagerijtjes van de auteur richting gevestigde orde. Hij gelooft echt in een andere wijze van bedrijfsinrichting, zoals de ondertitel van het boek ook duidelijk maakt: ‘Organiseren in de 21ste eeuw’. Het boek is het zakelijke levensverhaal van Roland Hameeteman bij het door hem in 1981 opgerichte e-office. Van scratch af aan wilde hij een organisatie waarin afdelingen, functies en regels ontbraken. Geen hiërarchie en iedereen moet kunnen doen wat-ie wil. Vertrouwen in plaats van controle. Of kijkend naar de titel van het boek: geloven in de autonome kracht van mensen.
De eerste jaren gaat dat fantastisch. Het bedrijf groeit als kool. Tot zover hebben Mintzberg en consorten geen enkele munitie om de kritiek van Hameeteman op hun denken te pareren. Tot 9/11. De markt stort in, en e-office blijkt alleen een club mensen te zijn waar geen opdrachten meer binnenkomen. Hameeteman snapt er niets van. Zou hij toch ongelijk hebben gehad wat organisatiestructuur betreft? Had hij toch Mintzberg cum suis moeten lezen?
In zijn boek geeft hij toe naïef te zijn geweest, maar dat wil niet zeggen dat hij teruggaat naar het managementdenken van de 20ste eeuw. Hameeteman blijft onvoorwaardelijk geloven in De kracht van mensen en het ontbreken van afdelingen en functies. Wel heeft hij een aanpassing gemaakt. In plaatst van medewerkers geheel vrij te laten, heeft hij toch structuren aangebracht. ‘Ik ben tot inzicht gekomen, dat mensen 20ste-eeuwse structuren nodig hebben om in de 21ste eeuw succesvol te kunnen zijn.’ Zo heeft hij grenzen aangebracht. ‘Als je tegen mensen zegt dat er een gat in een dak zit, maar niet waar, gaat er niemand het dak op. Zet je om de zwakke plek een lint, dan gaat niemand daar lopen, maar exploreren ze wel de rest van het dak. Door mensen duidelijke grenzen te geven, gaan ze zich juist ontwikkelen. Durven ze wel te ondernemen. Als je mensen helemaal geen kaders meegeeft, worden ze onrustig. Dat werkt averechts.’ Hij ziet het niet als een tussenfase om straks alsnog het bedrijf hiërarchieloos te krijgen. ‘Nee, mensen hebben structuren nodig. Dat is me inmiddels wel duidelijk. De truc is alleen om de grenzen van die structuren zo veel mogelijk op te rekken.’
Verwacht nu geen pasklaar model in ‘De kracht van mensen’, dus hoe je zo’n organisatie nu in kunt richten. Of hoe je nu makkelijk die stap van de oude naar de nieuwe tijd kunt maken. Dat stappenplan biedt het boek niet. Dat is jammer, maar desalniettemin beklijft het boek. Waarom? Het is de persoonlijke zoektocht van Hameeteman die boeit. Een ondernemer die uit zijn eigen ervaringen vertelt over zijn droom die grenzen kende. De constatering dat mensen grenzen nodig hebben om juist meer te kunnen, kan voor veel collega ondernemers ook wel eens een eye-opener zijn. Misschien wel de missing link in hun eigen zoektocht naar de organisatie van de 21ste eeuw. Van ‘low-trust’ naar ‘high-trust’.
Maar pas op. Je maakt wat mee als je mensen loslaat, zo laat Hameeteman desgevraagd anekdotisch weten. ‘Ik snapte er niets van. Keer op keer vlogen ’s nachts de servers eruit. Ik zag al wel dat een collega hele kleine oogjes had. Bleek dat hij al maanden met een prijsvergelijkingsite bezig te zijn via onze servers, waar enorm veel (te veel) traffic op kwam. Wisten we niets van intern. Uiteindelijk hebben we maar aandelen in zijn bedrijf gekocht en verdienen er nu flink aan.’ Volgens Hameeteman is het grote probleem dat het 20ste eeuwse model zo succesvol is geweest. En succes is verslavend. ‘Daarom is het heel moeilijk om er afstand van te doen en iets nieuws te bedenken. Maar we gaan het toch proberen. We moeten wel want de tijden veranderen.’ Rest slechts één vraag: toch benieuwd wat Mintzberg c.s. er van vinden.
Over Ronald Buitenhuis
Ronald Buitenhuis is freelance journalist.
